'Door de coronacrisis is er kans op een bankrun bij in zwaar weer geraakte ABN AMRO en ING'

Twee van de drie grootste Nederlandse banken, ABN AMRO en ING Bank, melden dat ze in zwaar weer verkeren. Nu al zulke slechte berichten, en het coronavirus is pas drie maanden onderweg. Dit extreem slecht nieuws, zelfs beangstigend: het schrikbeeld van een run op de bank doemt op.

Over de eerste drie maanden van het jaar heeft ABN AMRO een verlies geleden van 395 miljoen euro. Het is voor het eerst in 6,5 jaar dat de bank in de rode cijfers duikt. Vorig jaar was er over dezelfde periode nog een winst van 478 miljoen euro. ABN AMRO had al gewaarschuwd dat de resultaten negatief zouden zijn. Dat heeft onder meer te maken met een groot verlies bij een Amerikaanse klant. Door heftige bewegingen op de aandelenbeurzen bleek dit investeringsfonds niet in staat te zijn om aan kapitaaleisen te voldoen: verlies 183 miljoen euro. ABN AMRO zette ook geld opzij als bedrijven en consumenten leningen niet terugbetalen door de coronacrisis: 511 miljoen euro. Ook is er vermogen opzij gezet voor relaties in de olie-industrie: 1,1 miljard euro. Voor de rest van 2020 is 1,4 miljard euro gereserveerd. ABN AMRO is in meerderheid eigendom van de staat, dus belastingbetalers. De bank keert dit jaar geen dividend uit, evenals andere Nederlandse banken. ING maakte dat door corona de winst met 40 procent daalt.

Dit extreem slecht nieuws. Het is zelfs beangstigend nieuws onder de gegeven financieel-economische omstandigheden. Dit hangt vooral samen met het relatief hoge eigen woningbezit van Nederlanders. De eigen woning maakte in 1970 22% van het totale gezinsbezit uit, in 2010 was dat gestegen tot 60% en door de felle waardestijging is dat opgelopen tot meer dan 70%. De eigen woning is het belangrijkste vermogensbestanddeel. De waardeontwikkeling van het eigenhuis Nederlandse particulieren is dus van groot belang voor de vermogenspositie van gezinnen. De Nederlandsche Bank, DNB, wijst erop dat de huizenprijzen de afgelopen jaren hard zijn gestegen, de laatste drie jaar gemiddeld met bijna 8 procent per jaar. Maar de inkomens van huizenbezitters groeiden minder hard mee. Starters en ‘doorstromers’ lenen het maximale bedrag dat ze kunnen krijgen, vooral door de aantrekkelijk extreem lage rente. Als de huizenprijzen instorten, zullen consumenten ongetwijfeld in problemen komen. Als ze bij een crisis hun baan verliezen, kunnen ze mogelijk hun hypotheek niet meer betalen. De banken moeten dan op de leningen afschrijven en zitten met een huis wat minder waard is geworden.

Hamvraag nummer één: gaan de prijzen van woningen instorten? Dat is nog steeds niet het geval, maar blijft dat zo? Hoe groot de schade die het coronavirus aanricht op de Nederlandse economie is nog niet geheel duidelijk, maar de daling van de economische groei is ruim 7%. Dat is een dreun die doorwerkt naar alle sectoren van onze economie, inclusief particuliere huishoudens.

De werkloosheid loopt sterk op, waardoor we moeten verwachten dat er gezinnen in de problemen om hun hypotheken af te lossen. Banken zijn verplicht om meer buffers achter de hand te houden voor de hypotheken die ze verstrekken. Toezichthouder DNB is bang voor zware klappen voor de banken mochten de huizenprijzen instorten. Daarom werden ze verplicht zich beter voor te bereiden. Het komt erop neer dat Nederlandse banken in totaal 3 miljard euro extra aan kapitaal moeten aanhouden. Uit zwaarweerscenario's van toezichthouders blijkt dat de verliezen bij banken fors kunnen oplopen: de buffers verdwijnen als sneeuw voor de zon. Zo’n zwaarweerscenario doet zich nu voor. We mogen er gif op innemen dat ze bij DNB nu erg zenuwachtig zijn. Sinds de kredietcrisis hebben banken hun buffers weliswaar verbeterd, maar als de huizenprijzen dalen en de hypotheekschulden ‘onder water’ komen te staan waardoor banken oninbare schulden krijgen, dan is de ellende niet meer te overzien, ‘sauve qui peut”!

Het schrikbeeld van een run op de bank doemt op. Beelden die we nog niet zo lang geleden kennen in Griekenland. Waarom zouden we er hier van gevrijwaard zijn?

Hamvraag nummer twee: zullen onze banken kunnen dan zomaar ernstig in de problemen komen? De Rabobank is daar zeker niet van uitgezonderd als een notoir forse hypotheek verstrekker.

“In een crisissituatie is er een hoop volatiliteit. Dan kunnen er uitzonderlijke gevallen optreden, zelfs bij klanten waar je al lang bij bent", zegt Robert Swaak, de nieuwe topman van ABN AMRO. Hij kan z’n borst nat maken. "In bankieren en in ondernemen zal altijd enige mate van risico's zijn." Understatement. De bank onderzoekt wat er moet gebeuren met het bedrijfsonderdeel waar deze twee klanten onder vielen. Mogelijk wordt erin gesneden. Maar wie wil kopen in deze markt?? "Dat heeft te maken met de winstgevendheid en of de risico's van sommige onderdelen in lijn zijn met het risicoprofiel van de bank. Dit reken ik tot een van mijn prioriteiten. De kern van de bank gezond is. Zonder de tegenvallers had ABN AMRO winst gemaakt.” Zelfs deze mededeling kan lang niet geruststellen, eerder het tegendeel. De financieel-economische situatie van Europa is uiterst fragiel, die van Nederland is fragiel, die van de banken is fragiel en die van particuliere huishoudens is zelfs bijzonder fragiel. Zet alle zeilen bij, er is extreem slecht weer op komst...

Frits Bosch, auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”.