Een nieuwe koers voor Europa
Wij als politici moeten het vertrouwen herstellen in Europa als hoopvol project voor toekomstige generaties
Overal in Europa zijn de diepe sporen van inmiddels meer dan 5 jaar crisis zichtbaar. Met name de werkloosheid is tot ongekende hoogte gestegen. En met die stijging van de werkloosheid nam ook de scepsis over Europa als hoopvol project voor komende generaties toe. Het is hoog tijd om een antwoord te geven op die scepsis door te laten zien dat Europa het verschil kan maken voor mensen: door banen te creëren.
Door: Diederik Samsom en Sigmar Gabriel
Europa's eerste reflex nadat de financiële crisis had toegeslagen, was gericht op het herstel van de ingestorte overheidsfinanciën. Maar de aanpak van begrotingstekorten is maar één van de uitdagingen in deze crisis. Aan de andere, meer cruciale opdrachten - het herstructureren van de financiële sector en investeringen in nieuwe banen en groei - werd, en wordt nog steeds, met te weinig urgentie gewerkt.
Nee! Echt!? Hebben jullie (politici) je prioriteiten wel op een rijtje gehad, dan? Je weet wel, de belangrijkste zaken eerst en daarna de iets minder belangrijke.
Wij als Duitsers en Nederlanders weten maar al te goed hoe belangrijk gezonde overheidsfinanciën zijn.
Iets dat andere Europeanen in schaterlachen doet uitbarsten natuurlijk, 'gezonde overheidsfinanciën'.
Maar als sociaaldemocraten weten we nog beter hoe belangrijk de bestrijding van werkloosheid is.
Jullie 'als sociaal-democraten' weten iets 'nóg beter'? Dan wie?
En acute crisis in overheidsfinanciën mag misschien achter ons liggen; de werkloosheidscrisis is nog altijd ongekend groot. Het bestrijden van die werkloosheid moet daarom vanaf nu de allerhoogste prioriteit van Europa zijn.
We waren toch al uit de crisis ... ? O, nee, niet. We zijn uit de acute crisis ... 'in overheidsfinanciën' ... 'misschien'. Zijn we daar echt uit, met 1.4% krimp?
Als wij als politici daarin geen resultaten boeken, dan lopen we het risico op een verloren generatie in Europa.
Goed, we lopen dus het risico van een verloren generatie in Europa. Weet je zeker dat het niet de jouwe is, of de mijne? Misschein was het wel die van onze ouders?
En overschat je nu jullie invloed niet, enorm?
Dat mogen we niet laten gebeuren: het ontwricht gemeenschappen in heel Europa en schaadt onze economieën op lange termijn.
Dat 'mogen we niet laten gebeuren' ... 'mogen we niet laten gebeuren'. 'Mogen' en 'laten gebeuren'. Wat zeg je hier nu eigenlijk - behalve dat 'niet' dat nogal voor de hand ligt.
De aanpak van werkloosheid is een 'conditio sine qua non' voor de toekomst van Europa: wij als politici moeten het vertrouwen herstellen in Europa als hoopvol project voor toekomstige generaties.
'Wij als politici' gebruik je nu al voor de tweede keer. Daarnaast kwam een keer 'wij als sociaal-democraten' en 'wij als Duitsers' voorbij. Vind je dit nu zelf niet ook een beetje kinderachtig, 'wij als'? Alsof je je rol kunt kiezen en alsof jij niet gewoon nog steeds politicus bent, zelfs wanneer je zegt 'ik als mens' (of zoiets wazigs).
Zeg gewoon eens 'ik vind' of 'ik wil' of iets dergelijks.
Daarbij kunnen we niet vertrouwen op de mechanismen en maatregelen uit het verleden.
We kunnen niet vertrouwen op maatregelen uit het verleden, zoals die van de EU?
Waarom zou je overigens willen vertrouwen op mechanismen en maatregelen uit het verleden?
Alleen het vervolmaken van de interne markt en strikte budgettaire discipline - het recept van rechts - is overduidelijk niet genoeg.
Niet?
De verkiezingen voor het Europees Parlement bepalen of Europa doormoddert op dat smalle paadje of dat het een andere weg kiest: een weg van nieuw perspectief, nieuwe duurzame groei en nieuwe banen. Sociaaldemocraten in Europa kiezen vol overtuiging voor het laatste.
Dus je vindt zelf ook dat de leiding van de EU aan het 'doormodderen' is? En dat ze breeduit over een heel smal paadje gaat?
Samenwerking en gevoel van urgentie zijn daarbij onmisbaar. Want 26 miljoen werkloze Europeanen verdienen niets minder dan onze volledige toewijding.
Hoe bedoel je dat? Bedoel je dat er gratis tafeltennis- en tafelvoetbaltafels zullen moeten worden uitgedeeld? Of bedoel je dat de structuur van de Europese Unie niet voldoet en dat die structuur de crisis veel destructiever heeft gemaakt dan-ie zou zijn geweest hadden we grenzen en verschillende munten gehad?
We moeten beginnen met maatregelen die direct effect hebben: startersleningen voor jonge ondernemers, het vergroten van het budget van de Europese Investeringsbank (EIB) voor infrastructurele projecten en gegarandeerde stageplaatsen voor jongeren voor een goede start op de arbeidsmarkt.
Toe maar, startersleningen! Wat voor bedrijven willen die starters starten, dan? En aan wie willen ze hun producten en/of diensten slijten, dan? Nu weet ik het niet zeker maar dit heeft veel weg van 'het paard achter de wagen'.
En wat betreft die 'infrastructurele projecten', Duitsland heeft nog voor een miljardje of duizend (lees: 1000!) aan wegenonderhoud en -reparaties liggen. Vandaar dat ze nu tol gaan heffen maar dan alleen op niet Duitse auto's. Vanwege de Europese gedachte.
Ook moet er, met hulp van de EIB, een einde wordt gemaakt aan de terughoudendheid bij het verstrekken van leningen aan het MKB.
Mee eens.
Het zijn deze bedrijven die voor nieuwe groei en banen zorgen.
Ware het niet dat voor velen de binnenlandse markt, mede door toedoen van de EU geïmplodeerd is, belangrjke Europese exportmarkten zijn verdwenen en ze door de Haagse en - vooral ook - Brusselse regelgevingswaanzin niet de banen kunnen creëren die ze zouden willen, op een manier die hen het beste past .
Dit is wat er op de korte termijn moet gebeuren. Een nieuwe toekomst voor Europa op de middellange termijn vergt daarnaast ook een fundamentelere keuze: de keuze voor een slimme en duurzame herindustrialisatie van Europa.
Dat is geen keuze. Kiezen doe je uit twee of meer zaken, niet uit één.
We hebben gezien dat landen met een sterke maakindustrie minder kwetsbaar waren voor financiële schokken. Zo heeft Duitsland met een slimme, innovatieve en concurrerende maakindustrie de financiële crisis goed kunnen weerstaan.
Hebben we gezien ja, maar zei je hierboven niet dat 'we niet vertrouwen [kunnen] op de mechanismen en maatregelen uit het verleden'?
Die Duitse maakindustrie, wat heeft die met Nederland te maken?
Dat Duitsland innovatief is, is slechts ten dele waar; Duitsland is vooral cumulatief innovatief. Dat wil zeggen dat Duitse ondernemingen erg goed zijn in het overnemen van briljante ideeën, om die vervolgens, stapje voor stapje, nog beter te maken.
Dat Duitsland goed is in 'cumulatieve innovatie' en slecht in 'verstorende', heeft vooral te maken met de inflexibele arbeidsmarkt, met verouderde, hiërarchische organisatie- en sociale structuren en met - in vergelijking - lage lonen. In Nederland is de situatie een heel andere.
Daarbij komt dat, wanneer je Duitsland gaat imiteren, je meteen al een moordende concurrentie - namelijk met Duitsland - zult creëren, wat niet erg slim is, vooral als de bedrijven die dat volgens jouw wensen doen, net met grote bedragen zijn gesubsidieerd. Concurreren is goed maar probeer het asjeblieft wel slim te doen.
Daar moeten we op verder bouwen.
Nee joh, laten we dat nou niet doen ... asjeblieft, NIET!
Europa heeft daarvoor alles in huis: de sterkste innovatieve regio's, een grote dienstensector en de beste maakindustrie van de wereld.
Spreek je nu over regio's? Ik dacht dat we Europa juist moesten standaardiseren, zodat regio's geen enkel verschil meer maken?
Als we bereid en bij machte zijn om echt samen te werken in Europa, dan kunnen we de beste kenniseconomie combineren met de beste maakindustrie. Een kenniseconomie kan niet zonder een sterke maakindustrie, en andersom.
Samenwerken, oké maar het gaat toch vooral om innoveren, om creativiteit, om eigenzinnigheid.
Die 'beste kenniseconomie', uit welke 'regio' komt die volgens jou?
Wat mij betreft denk je te veel in clichés. Dat de maak-industrie Duitsland tot nu toe veel heeft gebracht, wil niet zeggen dat dat zo blijft. Wanneer China (of enig ander giga-land) het trucje doorkrijgt is het afgelopen en moet je iets anders gaan doen.
Juist dáár gaat het om, flexibel te zijn, vóór te blijven, niet om te imiteren.
Gebruik maken van deze Europese kracht vergt de politieke wil om keuzes te maken.
Die Europese - en op het moment vooral Duitse - kracht heeft het continent gebracht waar het nu is. En dat is voorwaar geen kleinigheid. Alles zelf gedaan - althans, wanneer ik de NATO en het Marshallplan even niet meereken - ondanks inmenging van allerlei overbodige politici. Gezonde concurrentie én handel met elkaar drijven, dat is waar het om gaat.
Waarom hoor ik politici ('wij politici') toch altijd roepen dat de EU voor enorme export heeft gezorgd? Da's namelijk een leugen; bedrijven zorgen voor export.
Even simpel (want dat is bij 'jullie als politici' nogal nodig): Stel dat de EU Europa zo heeft gemaakt zoals gepland (één staat, één volk, één taal et cetera et cetera) maar Nederlandse bedrijven maken kloteproducten, verkoopt Nederland dat wat? En nu hoort Nederland niet tot de EU maar Nederlandse bedrijven produceren diensten en producten die ie-der-een wil, MOET hebben, verkoopt Nederland dan wat?
En de wil om samen te werken op Europese schaal. De digitale infrastructuur die nodig is voor een nieuwe economie is in Europa bijvoorbeeld nog altijd een puzzel van 28 stukjes. Hardware, software en wetgeving zijn hopeloos verdeeld.
Huh .... ? O, dat wist ik niet. Iedereen aan Windows en SAP!
De pijler onder een nieuwe Europese economie is daarom een echte Europese digitale infrastructuur en een digitale agenda.
Leuk, een 'digitale agenda'.
We moeten een omgeving creëren waarin de Europese equivalenten van Google en eBay kunnen schitteren.
Zoals ik net al zei moet je dan juist NIET de Duitse bedrijvigheid kopiëren omdat Google en eBay (vergeet Apple ook niet en facebook en Tesla en al die andere bdedrijven) voorbeelden zijn van 'verstorende' innovatie, innovatie dus die alles verandert, echt ingrijpend is. Duitsland is daartoe, vanwege het ordoliberalisme en vanwege redenen zoals hierboven omschreven, niet in staat
Overigens moet je dat sowieso nooit doen, kopiëren.
Dat Duitsland haar industriële bedrijvigheid wél graag gekopieerd ziet, kan ik begrijpen; op die manier hebben grote exporteurs als Siemens, Daimler Benz en VAG - waarbij die laatste twee voornamelijk naar landen buiten de EU exporteren, wat goed uitkomt omdat de Europese automarkt goeddeels verdwenen is, zodat importeurs en dealers geen droog brood meer kunnen verdienen - er een aantal Nederlandse toeleveranciers bij, waardoor ze de prijzen bij hun bestaande kunnen drukken. Daar is in principe niets mis mee maar juist op de lange termijn is het een ongezonde ontwikkeling omdat het een eenzijdige afhankelijkheid creëert die, op het moment dat er iets misgaat, catastrofaal zal uitpakken. Diversiteit is daarom een veel logischer en gezondere optie.
Standaardiseren naar EU normen (i.p.v. DIN) heeft dan al helemaal geen zin want het gaat bij economische ontwikkelingen juist om creativiteit en kennis. En creatieve energie ontstaat juist wanneer zaken 'schuren', bij verschillen en juist niet wanneer alles overal hetzelfde is en tot in de puntjes geregeld. Kennis ontstaat door goed - d.w.z. onafhankelijk - onderwijs dat zijn methoden niet vormgeeft naar de waan van de dag of naar waar 'het bedrijfsleven' om vraagt.
De DIN zorgt er in Duitsland overigens voor dat bijvoorbeeld iedere trap overal en altijd dezelfde afmetingen heeft, dat vensters overal (waar je ook bent) standaard afmetingen hebben en op dezelfde manier openen en kiepen en dat al het pils zo ongeveer hetzelfde smaakt (het Reinheitsgebot was een voorloper van de DIN). Het is het volkomen doorgeslagen verlangen alles voorspelbaar te maken. Zelfs bij de gemiddelde Tatort weet je, dat zodra er iemand een Jaguar rijdt (of in ieder geval een auto van niet-Duits fabrikaat), dat dat de dader is.
Net zo belangrijk is een beter geïntegreerde Europese energie infrastructuur. Daarom moet vooruitgang boeken op duurzame energie een gezamenlijke prioriteit zijn.
Hier, daar ga je al; waar worden de innovatiefste, duurzame, nieuwe auto's gemaakt? Nee, niet in Duitsland, nee. Daar worden nog steeds 'riesige 500 Ps starke Dieselmotore' in overmaatse personenvehikels geperst. Nee, ze komen uit de VS en uit Japan.
Wat zeg je, of we die dan maar moeten gaan imiteren? Neehee! NIET! IMITEREN!
Ook windmolens zijn niet erg innovatief ... niet erg mooi ... niet erg effectief (zeker niet als je er met je V10 diesel, met 250 km/h voorbij mag razen, zoals in Duitsland) ... maar wel erg duur.
Ook hebben we een beter geïntegreerde elektriciteitsnet nodig. Zo kunnen we beter energie transporteren van daar waar het logischerwijs het beste opgewekt wordt, naar daar waar het het hardste nodig is. Als we als onze innovatieve kracht samenvoegen, dan kunnen we toekomstige generaties de energievoorziening geven die ze verdienen.
Of iedereen probeert overal gewoon eigen varianten en dan blijkt er ineens een (bijvoorbeeld) ontzettend bijdehante Hongaar die een geweldig effectief systeem heeft bedacht, waar ieder ander land zo maar geld aan wil uitgeven?
Dit zijn slechts twee voorbeelden van wat Europa kan doen om de sterkste economie van de wereld te worden.
Dat is het - qua BBP - al.
Het herstel van geloof in Europa als hoopvol project voor toekomstige generaties: daar gaan deze verkiezingen over.
Nee, de verkiezingen gaan over de keuze tussen een centraal gestuurde economie en cultuur en economische en culturele verscheidenheid.
En dat begint bij het creëren van banen.
... en politici creëren geen banen - nou ja, buiten die die gesubsidieerd zijn natuurlijk. Bedrijven creëren banen. Maar dan alleen wanneer ze producten kunnen slijten in binnen- en buitenland. En dat kunnen ze indien er in binnen- en buitenland geld is en hun producten en diensten goed en innovatief genoeg zijn. Geld moet er dus zijn en dat maakt de uitpersmethode die nu door de EU gehanteerd wordt tot een treurige actie. Kwaliteit en innovatie bereik je niet door gestandaardiseerde samenwerking maar door kennis, eigenzinnigheid, creativitiet, slimheid en doorzettingsvermogen.
Alleen 'zij als politici' die 0 vertrouwen hebben in Nederland, in Nederlandse ondernemers, in Nederlandse vindingrijkheid zeggen: laat Europa dat maar voor ons regelen.
Politici moeten hierbij niet langs de zijlijn blijven toekijken, maar keuzes maken en risico's durven nemen om de angstaanjagende gevolgen van langdurige werkloosheid te bestrijden.
Mee eens.
Als Europese politici daarin slagen, dan maken we van Europa een sterker, welvarender en zelfbewuster continent.
Nee, als Europese ondernemers, Europeanen, burgers, in al hun verscheidenheid daarin slagen, goed opgeleid en enthousiast, dan wordt Europa nog welvarender en zelfbewuster. Met de EU heeft dat alles maar weinig te maken.
Ik heb de indruk dat je Europa als continent roemt om haar innovatieve vermogen, om haar creativiteit, om haar kwaliteit maar dat je - bewust - achterwege laat waaraan dit te danken is, namelijk aan haar veelzijdigheid. Europa is een groot laboratorium waar allerlei scheppingen, juist door toedoen van verschillende culturele en wetenschappelijke ingrediënten geboren worden. Dat heeft Europa welvarend gemaakt. Die welvaart is door toedoen van de EU in razend tempo afgenomen. Dat heeft niets te maken met Europa als continent maar alles met de manier waarop het continent 'bestuurd' wordt.
Ik ben het dan ook met je eens dat het anders moet maar de manier die jij daartoe voorstelt voegt niets toe, het ontneemt dit prachtige continent juist alle voorwaarden die nodig zijn om toekomstige welvaart op een vreedzame en inspirerende manier haalbaar te maken.
Diederik Samsom is politiek leider van de Partij van de Arbeid en fractievoorzitter in de Tweede Kamer.
Sigmar Gabriel is leider van de Duitse Sozialdemokratische Partei Deutschlands, vicekanselier en minister van Economie en Energie.
Samsom en Gabriel spraken zondag 18 mei tijdens een PvdA-bijeenkomst in Amsterdam in De Rode Hoed over de koers van Europa.