Die Spitzenkandidaten

Het Europees Parlement begint warm te lopen voor de zogenoemde Spitzenkandidaten, kandidaten van politieke families voor de topposities in de Europese Unie. Hoofdprijs is het voorzitterschap van de Europese Commissie, maar er worden ook nog andere top-banen vacant: het voorzitterschap van de Europese Raad, de hoge vertegenwoordiger voor veiligheids- en buitenlands beleid, secretaris-generaal van de Navo en de permanente voorzitter van de eurogroep. Christendemocraten, socialisten en liberalen hebben hun topkandidaten aangewezen, terwijl de groenen een 'open voorverkiezing' hielden over het voorzitterschap van hun fractie na de verkiezingen.

Deze procedure is nieuw en bedoeld om Europa een gezicht te geven, een beetje op zijn Amerikaans. Het verdrag van Lissabon stelt dat de Europese Raad 'rekening moet houden' met de uitslag van de Europese verkiezingen bij de aanwijzing van de nieuwe voorzitter van de Commissie. Sommige politieke families hebben daaruit de conclusie getrokken dat zij de kandidaten naar voren mogen schuiven. Nogal een ruime interpretatie, maar politiek is nu eenmaal alles mogelijk. Welke gezichten duiken op?

In de eerste plaats is daar Martin Schulz, socialistische kandidaat en de huidige voorzitter van het Europees Parlement. De christendemocraten hebben nog niet definitief beslist, maar Jean-Claude Juncker, voormalige premier van Luxemburg en ex-voorzitter van de eurogroep, maakt de grootste kans. Bondskanselier Merkel heeft zich voor hem uitgesproken, en dan is de rest poëzie. De Europese liberalen komen met twee kandidaten: de Belgische ex-premier Guy Verhofstadt als kandidaat voor de Commissie en de Finse EU-commissaris Oli Rehn voor 'een andere hoge positie'. Aangezien hij de afgelopen jaren verantwoordelijk was voor het euro-beleid heeft hij de meeste kans als permanent voorzitter van de eurogroep. De groenen hielden een 'open voorverkiezing' waar tot hun teleurstelling van de 370 miljoen stemgerechtigden in de Europese Unie er maar 22.676 hun stem uitbrachten. De groene directe democratie was dus niet echt een daverend succes. Nipte winnaar werd de Duitse Ska Keller, gevolgd door de Franse groene, José Bové die in Frankrijk bekend werd als boegbeeld tegen de globalisering waarbij hij een McDonald restaurant in brand stak. Keller en Bové besloten hun fractie in het Europees Parlement te leiden in een 'duo-baan'.

De kandidaten moeten Europa dus 'een smoel' geven, een beetje the American Way. Dat daar wat risico's aanzitten, merkte Jean-Claude Juncker. Dinsdagavond kreeg hij op de Duitse zender ZDF een nogal directe vraag: Herr Juncker, haben Sie ein Alkoholproblem? Met een droog hoofd zei hij absoluut geen alcoholprobleem te hebben en het slachtoffer te zijn van roddels. Het ZDF toonde daarop beelden uit Pauw &Witteman waarin de huidige voorzitter van de eurogroep, Jeroen Dijsselbloem vrolijk vertelde dat Juncker wel een glaasje lust. Het is natuurlijk niet zo slim van Dijsselbloem zijn voorganger zo in de wind te zetten, zelfs als zou het waar zijn. Hij zal dat intussen zeker op zijn brood hebben gehad. Het ziet er naar uit dat Dijsselbloem zijn voorzitterschap van de eurogroep al dit jaar aan de wilgen kan hangen.

Uit de huidige kandidaten ligt Schulz altijd nog op koers: volgens opiniepeilingen doen de Europese socialisten het redelijk goed bij de Europese verkiezingen en zijn partij, de SPD, zit in de Duitse regering. Het is echter niet duidelijk of Merkel hem ziet zitten. Schulz mag als voorzitter van het Europees Parlement de premiers toespreken tijdens een bijeenkomst van de Europese Raad. Bijna alle premiers vinden hem oervervelend. Ze stellen hem geen vraag zodat hij meteen na zijn preek kan vertrekken. Als voorzitter van de Commissie zit hij constant aan tafel. Heeft de Europese Raad daar zin in?

Rehn maakt een goede kans op het permanent voorzitterschap van de eurogroep. Zijn vooruitzichten zijn beter dan die van Verhofstadt op het voorzitterschap van de Europese Commissie. Als de Europese christendemocraten zwaar verliezen dan vist Juncker ook achter het net. Hij heeft al zo veel pech. Hij is het enige politieke slachtoffer van het afluisterschandalen die her en der uitbraken wegens het optreden van de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA. De Luxemburgse veiligheidsdienst (die dus echt blijkt te bestaan) maakte zich schuldig aan afluisterpraktijken. Juncker ,die 'premier voor het leven', moest aftreden en verloor de verkiezingen. Hij loopt erbij als een geslagen hond met bedroefde ogen. Het zijn opmerkelijke sollicitanten: Juncker heeft geen baan, Schulz wil een betere baan en Verhofstadt wil alsnog de baan die hij 10 jaar geleden niet kreeg.

De groenen lossen hun interne werkloosheid op met een 'duo-baan' dat altijd erg doet denken aan 'Peppie en Kokkie'. De Nederlandse groenen hebben er slechte ervaringen mee, trouwens de PvdA 20 jaar geleden ook met het duo-voorzitterschap van Felix Rottenberg en Ruud Vreeman.

Er is dus vrij grote kans dat geen van de Spitzenkandidaten voorzitter van de Europese Commissie wordt. Dan maken we ons nu druk om niets. Het is ook de vraag met welke voorstellen ze komen. Het zou me niet verbazen als die praktisch hetzelfde zijn. Dat vermindert het nut en de meerwaarde van de topkandidaten, nog afgezien van alle praktische problemen. Een debat Schulz - Juncker kan nog op de Duitse televisie, misschien ook op de Franse. Hoe moet dat op de Poolse, Italiaanse, Spaanse, Zweedse of Finse televisie? Er is nu eenmaal geen Europese publieke opinie, omdat er geen Europees volk is. Dat wél te veronderstellen is de denkfout van het fenomeen Spitzenkandidat.