Defensie staat voor een onmogelijke opgave

Minister Hans Hillen en zijn ambtelijke en militaire staf verdienen een compliment voor de wijze waarop zij uitvoering hebben gegeven aan de onmogelijke opdracht om bijna één miljard euro te bezuinigen op Defensie. Met terugwerkende kracht verdienen de opstellers van het regeerakkoord – Rutte, Verhagen en Wilders – een forse reprimande voor het geven van een opdracht die onze nationale veiligheid ernstig verzwakt.

Op het eerste oog is de beleidsbrief Hillen een uitgebalanceerde operatie die de slagkracht ontziet. Dat is zijn verdienste, maar gelijktijdig hangt de toekomst van de krijgsmacht aan een zijden draadje. Een volgende bezuinigingsronde is zonder meer fataal, omdat in tegenstelling tot eerdere inkrimpingen niet alleen de botte bijl is gehanteerd, maar ook de motivatie en het regeneratievermogen in kritieke mate zijn aangetast. Minstens zo erg als het snijden in operationele capaciteiten acht ik het vernietigen van het menselijk kapitaal aan kennis en ervaring. Dat de twee tankbataljons zouden worden opgeheven, had ik wel verwacht, maar het volledig afstoten van de Leopard-2 tanks is een ernstige vergissing. Ik pleit voor de vorming van een Kenniscentrum Cavalerie, met ervaren instructeurs en een eskadron tanks. Het oefenen met een tiental Leo’s in allerlei scenario’s en het opslaan van een paar dozijn, hoeft niet veel te kosten. Zeker niet als dat gebeurt in het kader van het Duits-Nederlandse legerkorps. Er zou zelfs een Duits-Nederlands bataljon mee kunnen worden gevormd. De rol van de tank in de manoeuvre (‘vuur en beweging’) is verminderd door de dominante rol van het luchtwapen. Maar je hebt tanks wel nodig in een scenario waarin je niet zeker bent van het luchtoverwicht en bij asymmetrische oorlogvoering. In militaire vakkringen beleeft de tank juist een herwaardering als wapen voor stadsgevechten (‘urban combat’) en als escorte bij vredesoperaties (Counter IED). Militaire en politieke planners maken steeds weer de klassieke fout zich op de vorige oorlog voor te bereiden. In dit geval is Uruzgan de maatstaf geworden, terwijl dat nu juist het onwaarschijnlijkste toekomstscenario is. Bij wat nu gebeurt in Libië, waar de NAVO onmachtig is om grondtroepen te leveren, en in ieder ander grootschalig conflict zijn tanks zeer waardevol. Je moet de krijgsmacht zo inrichten dat je kunt opschalen als de wereld er over tien jaar nog onveiliger zou uitzien. Dat regeneratievermogen is nu overboord gezet. Wat weg is, krijg je niet meer terug.

Het voortzettingsvermogen (dat toch al mager was) lijdt natuurlijk ook sterk onder de bezuinigingen. We krijgen een 'first in, first out' krijgsmacht. Daarmee heb ik geen problemen, maar links ongetwijfeld wel, want die zien liever een politieleger voor wederopbouw en ordehandhaving, nadat bondgenoten de kastanjes uit het vuur hebben gehaald. Dit is direct het grootste gevaar: gaat een volgend centrumlinks kabinet gewoon door met snijden? Immers de PvdA is nog lang niet tevreden en zal nog eens 20 F-16's, 6 houwitsers, een LCF-fregat, de onderzeedienst, enz. willen afstoten. Dat stond namelijk al in 2007 in hun defensienota. Dat wordt dan de definitieve nekslag voor de krijgsmacht, waar nu al de motivatie onder grote druk is komen te staan. Er verdwijnen 12.300 functies (van de 61.000) en dat maakt het gedwongen ontslag van 6000 mensen onvermijdelijk. Wat in ieder geval nooit mag gebeuren is dat militairen tijdens een uitzending te horen krijgen dat hun baan is geschrapt. Al in december 2003 werd mij als Kamerlid toegezegd dat uitgezonden militairen niet binnen een jaar na terugkeer gedwongen ontslag zouden krijgen. Dat jaar is nodig voor herstel en voorbereiding op een nieuwe baan. Het moet een erezaak zijn voor de regeringspartijen CDA en VVD, die tijdens de verkiezingen mooie beloftes deden over Defensie, om als fatsoenlijk werkgever om te gaan met militairen die hun leven hebben geriskeerd. Het zou de PVV sieren dit te gedogen, ook als dat enkele tientallen miljoenen extra zou kosten. Van de PvdA hebben militairen helaas niets te verwachten. Toen het CPB de verkiezingsprogramma’s doorrekende, werd becijferd dat de PvdA-bezuinigingen zouden leiden tot het verlies van 23.000 defensiebanen, het dubbele dus! Defensie staat het water tot aan de lippen. Er is geen makkelijke uitweg meer. Populistische partijen (SP, PVV en de PvdA) willen ook nog de JSF schrappen. Het budget daarvoor is overigens al verlaagd van 6,2 naar 4,5 miljard. Maar dat geld wordt pas gespendeerd tussen 2017 en 2025 als de vliegtuigen worden gebouwd. Het levert de komende jaren niets op. Een ander type gevechtsvliegtuig kost overigens minstens evenveel. Bovendien leidt het stopzetten van het JSF-programma tot onherstelbare reputatieschade voor onze kenniseconomie en het verlies van wellicht tienduizend banen voor hoogopgeleid personeel. Het zou de doodsteek zijn voor bedrijven als Stork-Fokker. De overheid zou ook miljarden aan belastinginkomsten missen, want bij verstandig politiek beleid zou de JSF zichzelf kunnen betalen. Het is nu de vraag of de Amerikanen nog zo happig zijn miljardenorders te gunnen aan het wispelturige Nederland. Er zijn genoeg landen die onze rol in het consortium willen overnemen. De Nederlandse politie heeft een opdracht aan Volkswagen verstrekt voor de levering van 13.000 voertuigen in de komende acht jaar. Daarmee is anderhalf miljard gemoeid. Gezien de levensduur van de JSF (dertig jaar) geven wij dus veel meer uit aan politiewagens dan aan straaljagers. Over de JSF zijn duizenden Kamervragen gesteld en tientallen debatten gehouden. De politie krijgt gewoon wat ze nodig heeft. Terecht, maar sommige partijen meten echt met twee maten. Defensie is de sluitpost van de begroting en dat is onverteerbaar. Het minste wat de regeringspartijen kunnen doen, is een potje van 100 miljoen euro aanleggen om de inkrimping geleidelijker te laten verlopen en gedwongen ontslagen van veteranen te vermijden.