Op naar de transferunie
De aankoop van riskant Italiaans en Spaans staatspapier door de ECB is in Duitsland slecht gevallen. Ondertussen lijken we onafwendbaar af te stevenen op de gevreesde 'transferunie'.
Verloedering
Met de aankoop van Italiaans en Spaans staatspapier gaat de Europese Centrale Bank ver buiten zijn boekje en als het mis gaat is de belastingbetaler in de solide eurolanden de klos. Toenemende irritatie in Duitsland daarom over de verdere verloedering van de ECB. Het gemor binnen de caolitiepartijen is niet van de lucht:
Dat is niet de opdracht [van de ECB] en neemt de prikkel voor de betrokken landen weg om zelf financieel orde op zaken te stellen [Volker Bouffier (CDU), Ministerpresident van de deelstaat Hessen]
Nu krijgen de critici alsnog gelijk, die bij de invoering van de euro al beweerden dat de ECB het minder nauw zou nemen met de prijsstabiliteit dan de Duitse centrale bank [Stanislav Tillich (CDU), Ministerpresident van de deelstaat Saksen]
Nog relatief mild is de kritiek van Rainer Brüderle, fractievoorzitter van de FDP in de Bondsdag. Hij beziet de jongste move van de ECB:
met zeer gemengde gevoelens [en] dat kan zo niet eindeloos doorgaan.
Jens Weidemann, president van de Duitse centrale bank, zou in de Raad van Bestuur van de ECB - evenals trouwens zijn Nederlandse collega - tegen hebben gestemd, maar werd kennelijk overruled. Dat zit de Duitsers natuurlijk niet lekker:
Als het klopt dat Duitsland in de ECB-raad door de schuldenlanden is weggestemd is dat natuurlijk hoogst ernstig [Alexander Dobrindt, secretaris-generaal van de CSU]
De probleemlanden zouden in die laatste uitspraak een waarschuwing kunnen zien: Don't bite the hand that feeds you. Maar die landen voelen zich waarschijnlijk gesterkt door de wetenschap dat de controle over de ECB vast in handen is van hun beschermheer Frankrijk (en meer algemeen ook door het ervaringsfeit dat die beschermheer als het om de schuldencrisis gaat de Duitsers wel onder de duim zal weten te houden). De directie van de ECB wordt ook na het vertrek van president Jean-Claude Trichet gedomineerd door Frankrijk-gezinde leden. Het valt de Duitsers te verwijten dat zij dat hebben laten gebeuren.
Transferunie
Dat opkopen door de ECB van Italiaanse en Spaanse obligaties wordt wel gezien als een tussenstap naar het optuigen van het Europese noodfonds ESFS, zoals onlangs op de top in Brussel is afgesproken, maar wat nog niet is geïmplementeerd. En dat fonds gaat onmiskenbaar richting transferunie. Wie nog eens wil nalezen hoe dat zo gekomen is kan hier terecht (mits hij of zij de Duitse taal machtig is).
De essentie van zo'n transferunie is dat de solide landen in de eurozone een rentesubsidie verstrekken aan de probleemlanden door garant te staan voor de staatsschuld van laatstgenoemde landen. Dit kan door het noodfonds sterk uit te breiden of door Eurobonds.
Laatstgenoemde variant komt er - enigszins gesimplificeerd - op neer dat Duitsland, Nederland en nog een paar kredietwaardige landen geld lenen op de kapitaalmarkt en dat dan weer tegen een zacht prijsje doorlenen aan de zwakke broeders. Omdat onze kredietwaardigheid hierdoor wordt aangetast gaat de rente die wij over onze eigen staatsschuld moeten betalen omhoog. Alexander Pechtold noemt dit 'solidariteit'.
Wat gaan die Eurobonds ons kosten? Welnu, de rente op de eigen staatsschuld gaat met 2,3 procentpunten omhoog, zo heeft Kai Carstensen van het gerenommeerde Ifo-instituut in München becijferd. Duitsland gaat dan 47 miljard per jaar aan extra rentelasten betalen. Voor het kleinere Nederland met zijn lagere staatsschuldquote komen we uit op circa 8 miljard per jaar. Dat is ongeveer 1000 per werkende Nederlander jaarlijks.
Moral hazard
Nou Mark en Jan Kees: nog even een schepje van 8 miljard bovenop die bezuinigingen, en we zijn eruit. Of toch niet? Die 8 miljard per jaar is nog niet eens het ergste. We staan immers met deze Eurobonds ook nog eens garant voor die leningen aan de probleemlanden. Wel natuurlijk in ruil voor 'heel strenge voorwaarden', net als we met Griekenland hebben gedaan. Jan Kees weet er alles van.
Het vervelende is dat die probleemlanden zich nooit aan hun afspraken houden en als ze de zaak besodemieteren staan we machteloos. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat we ze nu wel in het gareel krijgen. Integendeel, door leningen tegen een vriendenprijsje te verstrekken en ons garant te stellen, maken we de verleiding voor die notoire big spenders om boven hun stand te blijven leven alleen maar groter. Moral hazard heet dat in de economische literatuur. En uiteindelijk moeten wij, door de afgegeven garanties, hiervan het gelag betalen. Dat kan zodanig in de papieren lopen dat we onze kredietwaardigheid volledig verspelen, of zelfs failliet gaan.
Conclusie: Eurobonds tasten niet alleen onze kredietwaardigheid aan en drijven zo de rentelasten op onze staatsschuld op, maar we lopen er ook het risisco door dat de probleemlanden ons meeslepen in hun mogelijke faillissement. Voorwaar, een weinig rooskleurig perspectief.
Economic governance
Ondertussen lijkt het erop dat de Duitsers de risco's van Eurobonds denken te kunnen beperken door 'meer Europa'. Economic governance heet dat tegenwoordig. De strenge normen voor staatsschuld en begrotingstekort van het Stabiliteitspact uit lang vervlogen tijden, worden dwingend opgelegd en met harde hand gehandhaafd.
Sancties in de vorm van boetes? Die gaan natuurlijk niet werken: pluk maar eens veren van een kikker. En als we iets hebben geleerd van de geschiedenis van 'Europa' dan is het wel dat het schenden van afspraken nauwelijks wordt bestraft: en hoe groter het land dat in overtreding is, des te groter de kans dat het vrijuit gaat. Wie bijvoorbeeld denkt dat een land als Frankrijk ooit een boete zal accepteren wegens het overschrijden van de begrotingsnorm, leeft op een andere planeet.
Rotte appels
Tot de pleitbezorgers van die Eurobonds behoort naast onze eigen Worldconnector oud-premier Ruud Lubbers ook meesterspeculant George Soros. Ik maakte hier al eerder melding van op dit weblog. Soros ziet nog wel kansen voor de euro, zeker nu de Chinezen behoefte hebben aan een nieuwe reservevaluta. Maar dan moeten wel eerst de rotte appels uit de mand. Hij noemt Griekenland en Portugal met name.
Dat dit op juridische bezwaren zou kunnen stuiten lijkt mij niet het grootste probleem, al was het maar omdat de bepalingen van het Verdrag van Maastricht (no bail-out, taak ECB) bij voortduring worden geschonden. Dan kan dit er ook nog wel bij. Maar bovendien kan die uittreding geschieden in het kader van een deal die ook de uittreders tegemoet komt, bijvoorbeeld met schuldsanering.
Zolang Italië en Spanje - mogelijk dankzij Eurobonds - in de eurozone blijven is het gevaar natuurlijk niet geweken. Wel zal zal het uittreden van Griekenland en Portugal een precedent scheppen waar een krachtig signaal van uitgaat: wie het te bont maakt vliegt eruit. Als we toch de kant van sancties op moeten, dan maar meteen goed. Bovendien is dan een psychologische grens overschreden: uittreden kan gewoon en we hebben meteen praktische ervaring opgedaan hoe we zoiets soepel kunnen laten verlopen.
(wordt vervolgd)
