De staat is geen bedrijf

In een interview met Nu.nl ontkent SP-leider Emile Roemer dat "investeren" in de economie leidt tot een hogere staatsschuld.

Daarin zit natuurlijk het verschil. De staat is geen bedrijf. De overheid geeft niet uit met als doel winst te maken. Terwijl dat de definitie is van investeren: geld aan iets besteden waarvan men verwacht dat het in waarde zal stijgen.

De grootste overheidsuitgaven zijn het tegenovergestelde. Geld wordt uitgegeven aan zaken waarvan niet wordt verwacht dat ze in waarde zullen stijgen. Dat is precies de reden dat de overheid die uitgaven doet.

De sociale zekerheid en zorg zijn dit jaar goed voor bijna 60 procent van de uitgaven van de Rijksoverheid. Dit betreft vooral inkomensverdeling: burgers met een baan en redelijk salaris dragen af om de uitkeringen en de gesubsidieerde zorg van anderen te bekostigen. Afgezien van de vraag wat we daarvan vinden, kunnen we zonder discussie vaststellen dat die uitgaven in afwezigheid van de overheid niet -- of in ieder geval niet op deze schaal -- zouden zijn gedaan. Tel daar onderwijs bij op en je hebt bijna de hele Rijksbegroting.

De uitgaven die in de buurt komen van wat we daadwerkelijk 'investeringen' kunnen noemen, zijn opgeteld goed voor zo'n 10 procent van de bestedingen. 4 procent wordt uitgegeven aan veiligheid en 2,7 procent aan defensie. Burgers en bedrijven hebben een veilige omgeving nodig om te kunnen werken en zaken te kunnen doen en oorlog draagt -- wat linkse economen ook moge beweren -- echt niet bij aan de economie. Dat zijn dus nuttige bestedingen, aangezien de baten opwegen tegen de kosten. Het is ook nodig dat de overheid ze doet, want geen bedrijf gaat de private beveiliging van een ander betalen.

Dan gaat er nog 3,7 procent naar infrastructuur. Hier kunnen we ook min of meer spreken van investeringen. Havens, kanalen en wegen maken het prettiger ondernemen. Ook in dit geval is overheidsinmenging bijna onvermijdelijk. Bedrijven zouden nog gezamenlijk de aanleg van een haven kunnen financieren, maar een heel wegennet dat ook plaatsen bereikt waar tot dan toe nauwelijks sprake was van economische activiteit? Dat zal niet snel gebeuren.

Toch kan ook in het geval van infrastructuur en veiligheid niet van een pure investering worden gesproken. De overheid besteedt het geld immers niet om er zelf beter van te worden. De politieman is geen ondernemer en we hebben in Nederland geen tolwegen. Als de overheid 'winst' maakt, krijgt de premier geen bonus. Het betreft 'investeringen' in 'de economie', maar dat maakt het nog niet vergelijkbaar, zoals Roemer stelt, met de investeringen van een bedrijf.