De onmacht van Brussel

Ik heb mijzelf altijd als euroscepticus beschouwd, maar wat er tegenwoordig in naam van de euroscepsis voor onzin wordt gebouwd, doet mij ernstig twijfelen of dit nog zin heeft. Het is waar dat de euro in een ernstige crisis verkeert, en dat het publieke ongenoegen daarover begrijpelijk groot is, maar dat is nog geen reden om allerlei spookbeelden over een op handen zijnde coup van Brussel in de wereld te helpen. Het idee dat EU-president Herman van Rompuy een 'greep naar de absolute macht' zou willen doen, wat ik vanmorgen op de Dagelijkse Standaard las, is zo'n verhaal waaruit totaal onbegrip van de Europese verhoudingen spreekt. In Brussel huist namelijk geen macht, dat was juist de reden voor mijn oorspronkelijke euroscepsis.

Ik heb altijd betwijfeld of de Europese lidstaten wel bereid zouden zijn om hun nationale bevoegdheden af te staan aan een supranationaal geheel om een echte federatie mogelijk te maken. Ze zijn daarin met de vorming van de muntunie verder gegaan dan ik had verwacht, maar ook weer niet ver genoeg om tot een effectieve Economische en Monetaire Unie te komen die lidstaten tot de orde kan roepen die zich niet aan de afspraken houden. Waar dat toe geleid heeft, zien we nu. De Europese leiders staan machteloos tegenover de crisis die de eurozone nu al twee jaar kwelt, en niemand weet hoe die het hoofd te bieden. Om beurten wordt op het gaspedaal en op de rem getrapt, zonder dat duidelijk is welke kant het opgaat. De ideeën die nu de ronde doen om het gezicht van EU-president Herman van Rompuy te versterken, zijn dan ook allerminst een 'machtsgreep', maar een zwaktebod. Wie denkt dat een betrekkelijk onbekende politicus uit België, een land dat zelf al meer dan een jaar geen volwaardige regering heeft, tot een dictator in Europa kan uitgroeien, ziet ze vliegen. Eerder dreigt een aanhoudende stagnatie zoals in Japan, dat al twintig jaar zucht onder een zware schuldenlast zonder daar echt iets tegen te doen. Herman van Rompuy als 'gezicht van Europa' (de man heeft ook nog een bundel met haiku's gepresenteerd, een versvorm in de Japanse dichtkunst) versterkt dat hulpeloze beeld.

Dat Frankrijk en Duitsland het over zo'n bescheiden stap al amper met elkaar eens zijn, laat juist de stuurloosheid zien die Europa in de greep heeft. Brussel heeft daarbij eerder te weinig dan te veel macht. Wel kan het zijn dat de chaos op een gegeven moment zo groot wordt, dat de kernstaten van de eurozone tot de vlucht naar voren overgaan en tot een verdere centralisering besluiten en hun economisch beleid scherper op elkaar gaan afstemmen. Zover is het echter nog niet echt en of dat lukken gaat is een tweede, want de crisis is de Europese leiders behoorlijk over de schoenen gelopen. Mark Rutte 'vergiste' zich al voor € 50 miljard, wat toch echt zijn fout was. Om dan onder de huidige omstandigheden de EU een almacht toe te dichten alsof zij de Sovjetunie is, miskent niet alleen het totalitaire karakter van het vroegere evil empire, maar dicht 'Brussel' ook veel meer sturend vermogen toe dan zij feitelijk heeft. In Brussel kunnen ze niets zonder de medewerking van de lidstaten, en als die het op belangrijke punten met elkaar oneens zijn, kunnen ook zij niks en treedt een algehele verlamming op. Ook op nationaal niveau, waardoor een terugval naar oude nationale posities geen uitweg biedt. Het is die toestand waar we momenteel mee te maken hebben. Een uiteenvallen van de eurozone maakt dat alleen maar erger, want in een situatie van 'sauve qui peut' gaat uiteindelijk iedereen kopje onder.

In die zin hebben de eurocraten gelijk als zij stemmingmakerij tegen Europa die onder de noemer euroscepsis wordt verkocht - ook oud-commissaris van de Europese Commissie Frits Bolkestein is daar niet helemaal vrij van met zijn makkelijke 'I told you so' in de Telegraaf over 'miljarden aan de Grieken die we niet meer terugzien' - voor een onderdeel van het probleem houden. Als de euro echt op de klippen loopt, zullen we nog veel meer miljarden niet terugzien en nog eens terugverlangen naar de onschatbare waarde van de Europese vrede die we ooit hadden. Want dat hebben de Europese leiders wèl voor elkaar gekregen: de euro is, sinds hij eenmaal 'onomkeerbaar' is ingevoerd, voor Europa inderdaad een zaak van leven en dood. Als er dan toch op Brussel gepist moet worden, kunnen we dat beter aan Manneken Pis overlaten.