De NRC en het kabinet verbazen zich over de nee-stem Sleepwet: tegenstanders liegen en bedriegen, én de kiezer is dom!

Uit gesprekken met betrokkenen rijst een beeld op van een ja-kamp dat vasthield aan dezelfde strategie als bij het Oekraïne-referendum: laat instappen, alleen campagne voeren via de media, slechts een paar bewindslieden naar voren schuiven. Door de gunstige peilingen, die maandenlang een ‘ja’ voorspelden, zag het kabinet geen reden die strategie aan te passen.

"Iedereen is het erover eens: als het ja-kamp één referendum had kunnen winnen, was het dit. De campagne ging niet stiekem over de populariteit van de EU, zoals bij de referenda over de Europese Grondwet (2005) en het Oekraïne-verdrag (2016). En omdat er tegelijkertijd verkiezingen waren voor de gemeenteraden, zouden niet alleen de tegenstemmers in groten getale komen opdagen – zoals twee jaar geleden bij het Oekraïne-referendum."

Omgekeerd verwijten de voorstanders het nee-kamp leugens en negatieve frames in het debat, zoals het consequente gebruik van de term ‘sleepwet’. „Wij hebben geprobeerd voorbij dat frame te komen”, zegt een woordvoerder van de AIVD. „Maar bij zo’n complexe wet is een simpel frame voor tegenstanders in de discussie heel prettig.”

De Inlichtingenwet, zegt Eerste Kamerlid Frank van Kappen (VVD), was gewoon „totaal ongeschikt” om in een simpele ja/nee-vraag aan de kiezer voor te leggen. „Zelf heeft het me zes maanden gekost om alle stukken te lezen. Veel mensen hebben tegengestemd zonder precies te weten wat er in de wet stond. Of ze dachten: de regering is voor, dus wij zijn tegen.”