'Stapje-voor-stapje, totdat geen terugkeer mogelijk is'

We kennen allemaal de uitspraak van gewezen Eurogroep voorzitter Juncker*. Het gaat langzaam, maar stapje voor stapje en hortend en stotend wordt de Europese bankenunie werkelijkheid.

De EU commissie was het al eens over de persoon die de supervisor functie zou krijgen en de  benoeming van  Madame Daniele Nouy is inmiddels door het EP goedgekeurd. Zij gaat het Single Supervisory Mechanism van de eurozone leiden. Zij gaat ook leiding geven aan de ongeveer 1000 (duizend) medewerkers die zo'n 6000 banken in de eurozone gaan controleren. Zij wordt ook verantwoordelijk voor het inspecteren van de activa van de banken en de stresstest. Zij is al drie jaar Frankrijks bank en verzekerings regulateur. Een Française dus benoemd op deze sleutelpost.

In het buitenland begrijpt men maar niet waarom men in de eurozone zo veel problemen heeft met een bankenunie. Dat is goed te begrijpen want in het buitenland vertegenwoordigen zowel Van Rompuy, als President,  en Barrosso de EU alsof dat één staat is. Dus ziet het buitenland de EU dan ook zo en in een staat is er een centrale bank en een centraal bankentoezicht en zijn geldstromen van hot naar her binnen die staat heel normaal. Vandaar dat onbegrip.

Dat het Verenigd Koninkrijk zich daarbij soms aansluit zou men kunnen uitleggen als een soort leedvermaak, zij staan immers buiten de eurozone.

In de meest recente plannen voor het stabiliseren van die bankensector wordt er door de eurozone banken zelf een steunfonds van 55 miljard euro bij elkaar gebracht. (De banken beheren bij elkaar een bedrag van wel 33.000 miljard euro, er zou 918 miljard euro  moeten worden afgeschreven als oninbaar, vooral bij de zuidelijke banken, volgens andere onderzoekers wel 2700 miljard maar niemand weet het, het blijft voorlopig gissen). De opbouw van dit fonds zal een tiental jaren vergen, daarna kan het in werking  treden.

Er komt daarvoor eerst een netwerk tussen nationale fondsen van de lidstaten die elkaar geld kunnen lenen en in actie komen. Hiervoor is weer een onderhands verdrag nodig (zoals dat het geval is met de eurozone) om een risicovolle verdragswijziging te ontgaan. De lidstaten houden dus voorlopig elk hun eigen verantwoordelijkheid voor hun banken.

Bij banken in nood wordt via een bailin procedure gehandeld, aandeelhouders en obligatiehouders leveren het eerst in. Als laatste steunmiddel wordt het ESM genoemd, belastinggeld van alle lidstaten in theorie, in de praktijk het noorden want het zuiden kan immers niet tegen redelijke tarieven lenen. Er komt dus nog geen centraal fonds. Concessies derhalve van de noordelijke en de zuidelijke groep. Duitsland is afgestapt van het eisen van een verdragswijziging.

Hoe de herkapitalisering van de banken (zie nu Slovenië dat miljarden daarvoor nodig heeft) exact plaats zal vinden blijft nog in het midden. Duitsland in er mordicus op tegen daarvoor het ESM te gebruiken. Het is overduidelijk uit de totaalplannen van de commissie dat uiteindelijk een bankenunie met centraal geldtransfer, centrale controle en centrale crisisaanpak het doel is.

Het is even duidelijk dat er een sterke tegenstelling tussen noord en zuid is over deze bankenunie. Het noorden vreest voor een door hen ongecontroleerde geldstroom richting het zuiden waardoor daar de bittere noodzaak voor hervormingen (denk niet aan bezuinigingen) afneemt of zelfs geheel verdwijnt en de welvaart in het noorden wordt lam gelegd. Dat men nog uiterst vaag blijft over de daadwerkelijke uitwerking geeft te denken. Er zal nog veel onderhandeld moeten worden.

In dit bankenverband slaat de ECB onverwacht een nieuwe koers in. Tot nu toe werd door de ECB aangenomen dat bij leningen aan staten geen bufferreserve daarvoor door de banken aangehouden behoefde te worden. Aan staten lenen werd geacht zonder risico te zijn. De ECB gaat nu wel deze eis stellen. Ook leningen aan staten brengen het risico mee dat ze in het geheel niet of slechts gedeeltelijk terugbetaald zullen worden (hoort u het nog: tot de laatste cent en met rente). Bij de stresstest volgend jaar zal dat worden meegenomen. Hierdoor wordt het lenen aan staten minder aantrekkelijk en de hoop bestaat dat daardoor leningen aan bedrijven wat gemakkelijker verstrekt zullen worden. Deze 180 graden draai maakt tezelfdertijd ook de weg naar een haircut (gedeeltelijke kwijtschelding) van de schulden gemakkelijker. We zullen aan de mogelijkheid moeten gaan  denken dat de door ons vertrekte garanties toch in echte schulden van ons zouden kunnen worden omgezet. Alles deel van het Grote Scenario.

Cyprus slaat hierbij een eigen weg in voor de steun aan het bedrijfsleven;  zij stellen 340 miljoen euro ter beschikking om bedrijven in staat te stellen nieuw personeel aan te stellen. Want de economie van Cyprus ligt aan flarden met een werkloosheid van 17% en een verwachte stijging volgend jaar tot 20%. De zegeningen van de euro zijn op één vinger te tellen. Ook in Griekenland (daar ging het toch beter mee dan met Nederland?) neemt de werkloosheid weer verder toe.

Hoe zou het toch komen dat het buiten de eurozone beter gaat dan bij ons? Ook de andere landen hebben te maken met allerlei soorten bubbels. Daar kun je je niet achter blijven verschuilen.

Een losse slotopmerking:

Sir Christopher Pissarides, hoogleraar aan de London School of Economics,  eerst een fervent voorstander van de euro, pleit nu voor een afbouw ervan:  'The euro should either be dismantled in an orderly way or the leading members should do the necessary as fast as possible to make it growth and employment-friendly'  (dat laatste lukt al twaalf jaar niet). Hij leidde Cyprus de eurozone in.

* 'We beslissen iets. We brengen dat dan in en wachten enige tijd om te zien wat er gebeurt. Volgt er geen misbaar, breekt er geen opstand uit -de meesten begrijpen toch niet wat er is beslist- dan gaan we weer wat verder. Stapje voor stapje, totdat er geen terugkeer meer mogelijk is.' - Jean Claude Juncker, Der Spiegel, 1999.