Vandaag de derde verjaardag van de Tweede Kamerverkiezingen van 2010

Maar er valt bitter weinig te vieren.

Het leven lijkt soms voorbij te glippen zonder dat je er erg in hebt. Dat geldt ook voor de politieke toestand van Nederland. Het is immers nog maar een paar korte jaren geleden dat de naam 'Jan-Peter Balkenende' en de functie van minister-president voor vele Nederlanders synoniem waren aan elkaar.

Maar toch is het vandaag alweer precies drie jaar geleden dat er een einde kwam aan het tijperk-Balkenende. Op 9 juni 2010 waren er namelijk Tweede Kamerverkiezingen. Die waren nodig, omdat de componenten van het vierde kabinet-Balkenende elkaar de tent uit hadden gevochten. Aanvankelijk over het rapport van de Commissie-Davids, maar Uruzgan werd het kabinet van Bos, Balkenende en Rouvoet echt fataal. Het moest daardoor een jaar eerder dan gepland het veld ruimen.

De PvdA ruilde Wouter Bos in voor Job Cohen, maar het CDA wilde nog eenmaal teren op vergane glorie en schoof voor de vierde verkiezing op rij Balkenende naar voren als lijsttrekker. Dat was dus één enkele maal teveel, want op basis van de exitpolls werd al vroeg op de avond duidelijk dat het CDA een historische nederlaag tegemoet ging. In één klap terug van 41 naar 21 zetels, en daarmee slechts de vierde partij van Nederland. Terwijl de zon nog niet onder was, kondigde Balkenende in een zaaltje vol verbouwereerde partijgenoten aan zijn politieke loopbaan abrupt te onderbreken. Geen ministerschap meer. Hij zou z'n zetel in de Tweede Kamer niet innemen. Hij was meteen weg. Diezelfde avond nog.

Maar de één z'n dood is de ander z'n brood. Zeker in een zero sum game als parlementaire politiek. Op 9 juni 2010 begon ook meteen het tijdperk-Rutte. De VVD-leider had een aantal moeilijke politieke jaren achter de rug, maar had z'n problemen overwonnen. Iedereen liep weg met Rutte drie jaar geleden. Vriend en vijand vonden zijn aanpak mooi en verrassend, en zijn kenmerkende optimisme aanstekelijk. De pers was lyrisch over de man.

Tja, dat is onderhand wel anders. Na een kabinet te hebben geleid waarbij rechts Nederland z'n vingers kon aflikken (Rutte z'n eigen woorden!) leidt de man nu ironisch genoeg een kabinet waar juist het linkse deel van het land de hand van in de mond mag steken. Hoe die peilingen op die richtingsommezwaai van de VVD hebben gereageerd? Met een keiharde afstraffing, uiteraard. Maar zolang de Tweedekamerverkiezingen van 2012 geen opvolger hebben, kan Rutte de zonnekoning blijven spelen. 't Zijn de voordelen van de representatieve democratie waar hij nu ten volste van geniet.

Exact drie jaar na de Kamerverkiezingen van 2010 is de pers niet meer lyrisch over Rutte. Vriend en vijand hekelen nu diens onrealistische, irritante optimisme en slechts een klein clubje intimi binnen de VVD loopt nog weg met Rutte. De rest loopt juist hard vóór hem weg. Dat is voor een deel hoe het gaat met een politieke carrière - al het goud dat blinkt wordt dof en bladdert af - maar Rutte heeft dat proces zelf behoorlijk geaccelereerd door het meest rechtse kabinet ooit in te ruilen voor de ideologisch regeringsopvolger van Den Uyl I.

Ach, drie jaar is een korte tijd. Zo heel veel is er voor de meeste partijen niet veranderd. GroenLinks heeft vooral een vertrouwensdeuk en daardoor een electorale smakkerd opgelopen; maar in essentie is het het nog dezelfde partij. Maar verder? D66 wordt zelfs nog steeds geleid door hetzelfde personage. De PVV scheldt iedereen bij elke gelegenheid nog immer de huid vol, de SGP is nog altijd christelijk, en de SP blijft een socialistisch bolwerk. Niemand is echt veranderd in al die tijd.

Behalve dus de VVD. Die hebben het recept waarmee ze tweemaal de verkiezingen gewonnen behoorlijk veranderd en azen nu op de vissen aan de linkerkant van het electorale net. Als de koers niet snel wordt bijgesteld is het tijdperk-Rutte straks al weer gauw verleden tijd. Of hij als premier de zesde verjaardag van het begin van z'n tijdperk nog kan meemaken valt zeer te betwijfelen.