De arbeidsmarkt na corona? "We moeten echt af van de hordes Polen en dus van Schengen!"

Het coronavirus verandert de arbeidsmarkt ingrijpend, zo schrijft econoom Frits Bosch. Enerzijds spoort het ontwikkelingen aan die al een tijdje in het vat zitten, zoals loonsverhoging voor werknemers of de robotisering. Maar ook zaken als thuiswerken, die door Covid een vlucht hebben gekregen, gaan de boel nog op z'n kop zetten, denkt Frits.

Een belangrijk issue van dit moment voor economen is hoe de arbeidsmarkt zich zal ontwikkelen de komende paar kwartalen. Wat is de invloed van corona? De VS loopt op Europa vooruit qua vaccineren en daar zien we dat de werkloosheid in amper een jaar is teruggelopen van ruim 15 procent naar 6 procent. Bovendien gaan de lonen aldaar omhoog. Dat werd tijd ook, want de factor arbeid bleef steeds verder achter bij de factor kapitaal, vooral ook vanwege de sterke beursontwikkeling die vermogensbezitters bevoordeelt zonder ervoor te hoeven werken. Vandaar dat er steeds meer behoefte is om ons kapitalistisch stelsel minder onrechtvaardig te maken en onder andere de Balkenendenorm in te voeren voor zowel het bedrijfsleven als voor instellingen. Voorbeeld hoe dat in de praktijk uitpakt: Nancy McKinstry, CEO van Wolters Kluwer, en goed voor ruim 12 miljoen euro per jaar, zal dan wellicht snel naar de VS verdwijnen. Voor dit soort mensen zijn er anderen.

Maar macrocijfers mogen niet verhullen dat er grote en onrechtvaardige verschillen zijn op meso- en microniveau. De sectoren worden heel verschillend getroffen door corona of krijgen juist een ‘boost.’ Ons land kent circa 100.000 ambtenaren die geen angst hoeven te hebben voor hun baan in coronatijd. Hoe anders is het voor de “essentiële” banen: ik denk dan aan de zorgverleners, de vuilnisophalers, de politie en brandweer, de onderwijzers, de postbezorgers en allen die er aan de basis voor zorgen dat de economie draaiende blijft en ‘wij’ ons natje en droogje krijgen. Deze mensen, waarvan velen op een nulurencontract, worden het slechtst betaald en doen het gevaarlijkste werk, waarbij we vooral denken aan de zorgverleners in ziekenhuizen. Het is de hoogste tijd dat daar substantieel meer geld naartoe gaat. Maar dat moet wel gedegen gebeuren en niet 8,5 miljard naar onderwijs zonder goed te weten hoe dit geld nuttig gedistribueerd wordt. Wat dit betreft zal de overheid sturend moeten optreden. Kan ze dat? Hmmm....

Zal corona de arbeidsmarkt blijvend beïnvloeden? Daar ziet het wel naar uit. Het meer thuiswerken is een blijvertje en de eerste berichten zijn dat werknemers hierover doorgaans gunstig oordelen. Ze blijken vrijwillig meer uren te maken en het biedt ruimte om de kinderen naar school te brengen en meer opvang te bieden bij hun thuiskomst. De sociaal-culturele kloof met degenen die niet de mogelijkheid hebben om thuis te werken - de buitenshuiswerkers, de essentiële werkers - neemt toe. Waar voorheen allen zich in de auto of trein moesten wurmen om naar het werk te gaan, kunnen thuiswerkers nu een lange neus trekken en zich 's ochtends nog even omdraaien, omdat ze dit werk later wel inhalen. Ook hier neemt de ongelijkheid toe. Reden te meer om wat aan de inkomensverdeling te doen.

Dan tenslotte over de automatisering. De automatisering is al vele jaren gaande zonder een nadelig effect op de arbeidsmarkt. We weten nog goed hoe overspannen onze arbeidsmarkt was voor corona. Gegeven de snel toenemende veroudering van het werknemersbestand zal nog meer nadruk komen op automatisering en robotisering. Het is gunstig voor de arbeidsproductiviteit, en een extra reden voor loonsverhoging. Er zijn lieden die graag meer immigratie willen om te voorzien in schaarste op onze arbeidsmarkt. Spaarzaam kan dit gebeuren als het echt niet anders kan, maar we moeten echt af van de hordes Polen en dus van Schengen. Laten we (alweer) de Denen als voorbeeld nemen: een hogere WW, maar voor korte duur om de prikkel om nieuw werk te zoeken te verhogen.

We moeten extra geld reserveren voor opleiding en herscholing. We moeten niet bang zijn voor robots. In Japan barst het ervan en de werkloosheid is - evenals de immigratie - laag. Om met ‘Loesje’ te eindigen: "Ach, de arbeidsmarkt. Daar wil je toch niet werken.”

Frits Bosch, auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”.