Complot

Als er één gevolg is van de jaren zestig dat me steeds minder bevalt, is het de toenmalige oproep aan onderzoekers uit hun ivoren toren af te dalen, en eens 'maatschappelijk relevant' onderzoek te doen. Nou, dat hebben we geweten. Het ene onderzoek na het andere dat - nergens anders op gebaseerd dan intenties - de PC-gedachte uitdraagt wordt sinds jaar en dag over ons uitgestort. Zoals gisteren weer zo'n verdachtmakingsonderzoekje van de politicoloog André Krouwel in Trouw. Kort gezegd: "Complotdenken hangt samen met politieke keuzes". Gelukkig dat het "Goede Volk" van zijn eigen PvdA daar zo ongeveer de minste last van heeft.

Natuurlijk namen Volkskrant en Parool de ANP-samenvatting klakkeloos over.

Het risico van in gaan op dergelijke onderzoekjes is dat je jezelf prompt afficheert als: een complotdenker. Zoals elk verzet tegen de theorieën van Diederik Stapel je indertijd zo ongeveer een plekje in een volgend onderzoek garandeerde. "Vlees eten maakt agressief", en zo. Want er zijn altijd wel gelovigen die het woord verder verspreiden.

Maar laten we desondanks toch maar een poging wagen, uiteindelijk is de vraag in hoeverre dit serieus moet worden genomen niet geheel zonder belang. Want als het iemand geruststelt, zijn het natuurlijk de politici die dienen in de grote regeringspartijen. Bij het doorbladeren van de knipselkrant stellen zij bij het zien van zo'n kop als gisteren in Trouw vergenoegd vast, dat ze aan de goede kant van de streep staan. Waarna er even tijd over is om het toilet te bezoeken.

Eén van de eerste gedachten die bij mij opkwam na het zien van de kop in Trouw, was de associatie met wat Fennema laatst in De Volkskrant optekende: dat je aan bepaalde faculteiten slechts hoogleraar politicologie kon worden als je in het bezit van een partijkaart van de PvdA was. Krouwel lijkt aan die definitie te voldoen, want dit onderzoek riekt naar een bepaald nest, dat er alle belang bij heeft zowel SP als PVV in een kwaad daglicht te stellen. Overigens valt op, dat ook de achterban van 50Plus in hetzelfde hokje wordt geperst, maar daarvoor was in de kopregel van Trouw blijkbaar geen plek. Prioriteiten, dames en heren.

Bij dit onderzoek werkte Krouwel samen met Jan-Willem van Prooijen, en de eerste blik op diens CV laat gelijk zien hoe laat het weer is, voor wie nog twijfelde. Vooral geïnteresseerd in: social-psychological origins of human concerns for morality, social justice, and fairness. The plot thickens, om niet gelijk het Engels te verlaten.

Eén van de zaken die er op mijn oude Britse universiteit is ingehamerd, was: state your assumptions. Waarmee men bedoelde te zeggen dat een redenatie valide kan zijn, ook al is het geheel van je werk complete larie. De keuze van de uitgangspunten is vaak essentieel voor de waarde van een onderzoek. Dat is dan ook het eerste dat verstandige mensen - die dit type onderzoekjes onder de loupe nemen - bekijken, en dan valt ook ditmaal het resultaat niet mee.

De negen stellingen die de respondenten werden voorgelegd zouden onomstreden gevallen van complottheorieën moeten zijn, maar hier gingen Krouwel & co al stevig de mist in. De vraag over UFO's heeft weinig met een complot te maken. Dat Krouwel & co er dan van maken, dat regeringen over de gehele wereld de landingen daarvan geheim zouden houden is voor mij een nieuwe. Wie zo'n vraag leest en in UFO's gelooft (overigens idd. tamelijk krankzinnig) onderschrijft de stelling. Maar is dit een kwestie van wantrouwen van overheden, of geloof in UFO's? Een slechte vraag die men had dienen te vermijden.

Ook de vraag: "Politici worden regelmatig omgekocht door bedrijven en belangengroepen" deugt niet. Glimlachend bekeek ik vanmiddag deze toevallig langskomende link. Niet hetzelfde, maar het zit er te dicht bij. In hoeverre kun je omkoping ook beschouwen als feit, als de volgende carriërestap niet zelden verbonden is aan juist die bedrijven en belangengroepen? Ongetwijfeld gaan onze politici daar net zo objectief en realistisch mee om, als de mededeling dinsdag van minister Asscher was, dat hij in de Haagse Schilderswijk geen sharia had gezien.

In hoeverre politici banden hebben met criminelen is uit hetzelfde boekje. Een crimineel is lang niet altijd iemand die met een pistool oude dametjes in hun aanleunwoning overvalt. Toch is dat hier de suggestie, aangezien er wordt geïmpliceerd dat criminelen niet overal kunnen voorkomen, maar een specifiek eigen milieu hebben waar zij samenkomen en complotteren. Domme vraag dus.

Het vraagje over mannen in witte pakken en de Bijlmerramp verbaasde mij vooral. Ik kan iets hebben genist, maar naar ik weet is elke betrokkenheid van mannen in witte pakken altijd door onze overheid ontkend. Ik voel een nieuwe complottheorie broeien.

En als klap op de vuurpijl was daar natuurlijk het al dan niet geloven in de klimaathoax. (U ziet, ik heb er ook een mening over, dus geef ik hierbij toe zelf een complotdenkert te zijn.) 36% van de Nederlanders gelooft niet in de resultaten van klimaatwetenschappers die ons bestoken met paniekverhalen over wat een vreselijke dingen wij onze arme ouwe planeet aandoen (De recente aanwas met 7 miljard bewoners wordt vreemd genoeg altijd genegeerd). Met evenveel zo niet meer recht kun je constateren dat 64% van de Nederlanders er in getuind is. Waarvan een ouder deel mogelijk zelfs nog gelooft in de komst van de Zure Regen, zaliger nagedachtenis.

Wat ik maar zeggen wil: iets waarover nog zoveel debat is opnemen in je rijtje vaste feiten is dom of kwaadwillend. En welke van deze beiden het is doet weinig ter zake: waarom het gaat is dat het een wetenschapper onwaardig is. Dat ook bij de SP het geloof in de klimaathoax maar heel beperkt beleden wordt kwam natuurlijk wèl erg handig uit.

De vraag over de moord op Pim Fortuyn is mogelijk de beste vraag van dit hele onderzoek. Maar jammer genoeg leent juist dit onderwerp zich niet voor vergelijking op politieke gezindheid. Als er ìets is dat Links Nederland graag vergeten zou, is dat in 2002 de kogel van Links kwam. De cijfers van Krouwel & co. demonstreren die vergeetpoging dan ook overtuigend.

Over de overige vragen valt op te merken dat de bedoelde feiten zich voor een belangrijk deel aan de waarneming van Nederlanders onttrekken. Dat had voldoende reden moeten zijn deze vragen buiten dit onderzoek te houden, maar dan was er wel erg weinig overgebleven om mee naar de pers te draven.

Dat hadden Krouwel & co dan ook maar beter achterwege kunnen laten. Wat een afgang, dit. Ook voor de vaderlandse pers, natuurlijk. Maar daar raak je aan gewend.