Column Richard de Mos: De banencarrousel wint het opnieuw van de democratie

Donderdagavond wordt bekend wie de nieuwe burgemeester van Den Haag zal worden. De gemeenteraad komt om 19.30 uur in een extra vergadering bijeen om te stemmen tussen de twee kandidaten, die uiteindelijk in een schrale partijpolitieke tombola en via de achterkamertjes naar voren zijn geschoven.

Het gonst in de wandelgangen van het Haagse stadhuis en ver daarbuiten van allerlei geruchten over wie de nieuwe burgemeester in de Hofstad wordt. Wordt het een PvdA-er? Bert Koenders of Martin van Rijn? De VVD? Met Sander Dekker, Fred Teeven of toch de ineengestorte sympathieke Bruno Bruins? Heeft D66 het in haar botte hoofd gehaald om Alexander Penthouse toch van stal te hebben gehaald? Of trekt toch die andere partij van mastodonten, het CDA, aan het langste eind? Liesbeth Spies, Marja van Bijsterveldt en de goeroe van het Outbreak Management Team uit het coronabestrijdingshoofdkwartier, Hubert Bruls, staan allen te trappelen als jonge hindes voor de voederbak. Een ding is zeker: de burgemeestersbenoeming heeft niets op met de democratie. De Haagse burger, om wie het toch allemaal te doen is, heeft nada nul inbreng gehad.

En juist die burgers hebben het recht te weten wie er in de running was om burgemeester van hun stad te worden. Het is toch bizar dat wij als vrije en bekwame burgers nog steeds geen enkele invloed hebben op wie die functie bekleedt? De bekendste en belangrijkste bestuurder van de stad wordt in een schrale partijpolitieke tombola verkozen, in het geheim, achter gesloten deuren. Anno 2020 kan en moet dat anders. Buiten het feit dat uit bijna alle opiniepeilingen blijkt dat een meerderheid van de Nederlanders zelf de burgemeester willen kiezen, weten we uit buitenlandse ervaringen dat een verkozen burgemeester goed geworteld is in de lokale gemeenschap. Het draagvlak voor de besluiten van die burgemeester is groter. Bovendien versterkt het de rechtstreekse betrokkenheid van burgers bij het lokale bestuur. Daarom wordt het hoogtijd om dag en tot ziens te zeggen tegen achterkamertjes, de banencarrousels en de sferen der geheimzinnigheid uit een achterhaald ondemocratisch systeem! En hallo en welkom te zeggen tegen openheid en transparantie. Het is hoogtijd dat we de gekozen burgemeester invoeren, waarbij kandidaten op campagne gaan. In debat gaan met elkaar en met de stad. Dat zou een feest voor de democratie betekenen.

Helaas houden de gevestigde politieke partijen, als een goed broodheer, de komst van de gekozen burgemeester tegen en voorkomen daarmee banenverlies in de partijgelederen. Toen vernieuwingsbeweging Meer Democratie in het verleden een campagne voerde om na het overlijden van Eberhard van der Laan in Amsterdam de bewoners een burgemeester te laten kiezen, blokkeerde oud-waarnemend burgemeester Van Aartsen het initiatief. Ook zouden enkele fracties in de hoofdstad onder druk van de toenmalig commissaris van de Koning en huidig waarnemend burgemeester van Den Haag, Johan Remkes, zijn teruggekrabbeld van hun belofte om mee te werken. Remkes zou zelfs hebben gedreigd een positief besluit over een burgemeestersverkiezing te laten vernietigen. Zo kennen we de macht van de gevestigde orde weer! Van de partij die er in 1966 toe opgericht was om de gekozen burgemeester in Nederland te fixen, hebben we sedert het jaar dat John Lennon tijdens een interview beweerde dat The Beatles bekender zijn dan Jezus Christus ook niets goeds meer vernomen. Gelukkig kan de kiezer over enkele maanden kiezen voor meer democratie. Zij kan op 17 maart 2021 afrekenen met de elite die het elkaar de banen toeschuiven tot ware kunst heeft verheven. Zij kan stemmen op een partij die voor invoering van de gekozen burgemeester is.

Ieder nadeel heeft zijn voordeel
Ondanks dat de tussenstand in de wedstrijd banencarrousel versus democratie 1-0 is, heeft de burgemeestersbenoeming van donderdag een groot voordeel; het vertrek van Johan Remkes, de waarnemend burgemeester die naar Den Haag gekomen was om zogenaamd de integriteit te herstellen. Maar bij het eerste de beste integriteitsschandaal hield hij VVD-wethouder Boudewijn Revis opzichtig de hand boven het hoofd, door geheime rapporten, die zijn partijgenoot kunnen schaden, in de kluis te houden. Het NRC meldt dat in een geheim gehouden rapport staat dat door toedoen van een topambtenaar de kosten voor de bouw van een miljoenen verslindend cultuurpaleis aan het Spui - buiten de gemeenteraad om - konden oplopen. Twee gespreksverslagen werden aangepast om extra betalingen aan bouwer VolkerWessels te rechtvaardigen. Omdat VolkerWessels de gemeente nog 575.000 euro schuldig was, had de topambtenaar ter compensatie geregeld dat dochterbedrijf Sonate van VolkerWessels zo’n zes ton aan fictieve kosten in rekening mocht brengen. Zo gaat het ook met het verslag van een overleg tussen de gemeente en de andere VolkerWessels-dochter, Cadanz. Deze keer gaat het om een toezegging om 1,5 miljoen euro extra te betalen. Ook VVD-wethouder Revis - die de gemeenteraad heeft beloofd dat het project niet duurder zou worden - weet van deze toezegging. In plaats van aangifte van valsheid in geschrifte tegen de topambtenaar en een ‘alles op alles houding’ om de onderste steen rondom deze schimmige deals boven water te krijgen, is de ambtenaar - waarschijnlijk met een zak zwijggeld - voor de bus gegooid en worden rapporten door de VVD-bestuurders onder een metersdik tapijt geschoven.

Het nadeel van een ondemocratische nieuwe burgemeester, kan toch nog een voordeel krijgen; hij of zij kan, als eerste grote klus, voorkomen dat het stinkende dossier in de doofpot verdwijnt.

Richard de Mos is fractievoorzitter van Hart voor Den Haag