Boekenketens zijn niet de hoeders van onze cultuur
We hebben ketens als Polare echt niet nodig om cultuur tot ons te kunnen nemen.
Alexander Dake beklaagt zich dit weekeinde in de Volkskrant over het faillissement van Polare en de volgens hem catastrofale gevolgen van de ondergang van grote boekenketens. Willen we in een "verschralende samenleving" wonen, vraagt hij zich af, "waar men thuis zit te wachten op de volgende online bestelling of willen we een dynamische samenleving met bruisende binnensteden als centra van handel, kennis en cultuur?"
Polare is de spreekwoordelijke kanarie in de kolenmijn, die een zoveelste signaal geeft dat er meer aan de hand is dan het omvallen van een prestigieuze boekhandelketen. Het gaat om de toekomst van de Nederlandse binnensteden, de kenniseconomie en de kwaliteit van de Nederlandse cultuur.
Helaas legt Dake in zijn stuk niet uit hoe de afwezigheid van fysieke boekhandels de Nederlandse kenniseconomie en de kwaliteit van onze cultuur bedreigen. Noch biedt hij een oplossing.
Dat de binnenstad minder "bruisend" wordt als boekhandels vergaan is jammer, maar blijkbaar geeft de gemiddelde consument daar minder om dan het gemak waarmee boeken online kunnen worden besteld. Wat wil Dake daaraan doen? Een verbod op Internetverkoop? Subsidie voor fysieke boekhandels? Hij is het blijkbaar niet eens met het gedrag van consumenten, maar vertelt ons niet hoe hij dat gedrag zou corrigeren.
De stelling dat de Nederlandse cultuur te leiden heeft onder de teruglopende verkoop bij boekhandels in de binnensteden kan gemakkelijk worden weerlegd. In Nederland zijn in de eerste plaats nog altijd meer boekhandels per inwoner dan waar ook ter wereld. We lezen veel en kopen ook nog steeds graag in de fysieke boekhandel, maar niet per se bij grote ketens als Polare. Uit onderzoek van de Stichting Marktonderzoek Boekenvak bleek vorig jaar dat bijna de helft van de consumenten liever een boek koopt in een fysieke winkel. Een derde koopt boeken vaker online. De voorkeur gaat echter uit naar lokale en gespecialiseerde winkels. Consumenten zien weinig verschil tussen een keten als Polare en Bol.com.
Tenzij Dake vindt dat een onpersoonlijke winkelketen als Polare meer 'kwaliteit' biedt dan de onafhankelijke boekhandel om de hoek, heeft hij het dus bij het verkeerde eind.
Als hij de teloorgang van ketens als Polare nog steeds een halt toe wil roepen, zou hij er goed aan doen eens de columns van Chrétien Breukers op deze site te lezen. Die vraagt zich in de eerste plaats af waarom de politiek steun zou moeten verlenen aan een "een winkelketen die al jaren niets anders deed dan stapelen: overal zag je bestsellers, die je ook wel bij een Internetwinkel kon kopen."
Daarbij was de cultuur niet per se gebaat. De boekenliefhebber ook niet, en die liet zich dan ook geen knollen voor citroenen verkopen - en bleef weg. Met als resultaat dat de winkels, ooit trotse boekenpaleizen, begonnen te lijken op een kruising tussen de Kiloknaller en de Witte Prijzenhal.
Een onderliggend probleem is volgens Breukers de vaste boekenprijs. Die wet, uit 2005, verbiedt concurrentie op prijs en was bedoeld "om boekhandels die een breed assortiment wilden voeren te beschermen." Voor ketens als Polare was het echter "vooral een wapen om zoveel mogelijk korting te bedingen, maar niet om voorraden aan te leggen. "
Voorraden drukken namelijk te zwaar op de begroting. Wie een paar kasten klassieke literatuur heeft staan, kan geen manager betalen. Dat zou zonde zijn. De klassieken gaan er dus uit.
De keuze is er inderdaad een tussen een "verschralende" en een "dynamische" samenleving. Maar de eerste wordt juist gekenmerkt door dertien-in-een-dozijn-winkels als Polare die geen enkele toegevoegde waarde hebben en zorgen dat elke binnenstad er hetzelfde uitziet. De dynamische samenleving, dat is er niet een waarin grote boekhandels alleen maar bestsellers verkopen, maar een waarin kritische consumenten online en in kleine boekenzaakjes op zoek gaan naar literatuur die echt bij hen past.
Heeft Dake daar iets op tegen?
