Barbie 50 jaar in Nederland

De triomftocht van een ‘echte’ pop

In 1959 toonde het echtpaar Ruth en Elliot Handler op de New York Toy Fair hun nieuwste creatie: een popje van zo’n dertig centimeter hoog, genaamd Barbie. Jaren eerder, in 1945, hadden Elliot en zijn compagnon Harold Matson het speelgoedbedrijf Mattel opgericht. Van knutselende dromers in een garage (heel cliché, maar zo lijken veel grote bedrijven begonnen te zijn) waren ze opgeklommen tot serieuze ondernemers die zich bezig hielden met het ontwerpen van speelgoed. Ze timmerden al wat jaartjes aan de weg toen Ruth, de vrouw van Elliot, met het idee kwam voor een ‘echte’ pop; geen babypop, waar meisjes in die tijd voornamelijk mee speelden, maar een soort miniatuur volwassene. Haar eigen dochter Barbara was hier de inspiratie voor geweest; het arme kind probeerde dapper om met papieren volwassen poppen te spelen, maar dat wilde niet zo vlotten. Dat moet beter kunnen, dacht moeder, en team Mattel ging aan de slag. Het gevolg was dat zo’n slordige drie jaar later Barbie haar debuut maakte op de speelgoedbeurs in New York.

Het was al snel duidelijk dat Mattel een gat in de markt had ontdekt, want Barbie sloeg in als een bom- en zou nooit meer van het toneel verdwijnen. De elegante, slanke pop veroverde in rap tempo de wereld en bereikte in 1964 ook Nederland. Vanaf dat moment konden de Hollandse meiskes, maar zeker ook hun moeders, zich vergapen aan het fenomeen Barbie. Want dat de ranke blondine méér is dan een pop alleen, dat kan niemand ontkennen. Geestelijk moeder Ruth Handler zei ooit in een interview dat meisjes een pop nodig hebben waarmee ze zich kunnen identificeren- en daarmee doelde ze uiteraard op haar creatie. Barbie was niet alleen leuk om mee te spelen, nee; ze was een soort rolmodel waar een meisje tegenop kon kijken en zodoende kon ze al haar eigen toekomstdromen op de pop projecteren. Het is niet voor niets dat de Mattel-babe inmiddels al ruim 130 beroepen heeft gehad. Hee, als Barbie astronaut, dierenarts of balletdanseres kan worden dan kun jij dat ook!

Nog opvallender dan de nogal uiteenlopende beroepskeuzes van Barbie zijn haar kleren. De garderobe van de pop is belachelijk groot en we kunnen wel stellen dat voor geen vrouw ter wereld meer exclusieve kleding is ontworpen. Al vanaf het prille begin gaat Barbie onberispelijk gekleed door het leven. Het was ontwerpster Charlotte Johnson die de eerste twintig jaar voor haar rekening nam. Inderdaad: Barbie had een eigen mode-ontwerpster in dienst en dat was geen overbodige luxe, want zomaar wat leuke jurkjes volstonden niet voor het rolmodel. Ze was op de eerste plaats toch vooral een stijlicoon. Dat betekende dus dat mevrouw modieuze outfitjes nodig had om in te werken, sporten, winkelen, brunchen, flaneren en trouwen.

Om te vieren dat Barbie precies vijftig jaar geleden in ons land arriveerde organiseert Tassenmuseum Hendrikje in Amsterdam momenteel een tentoonstelling waarin we goed kunnen zien hoe de populaire pop door de jaren heen met de mode is meegegaan. Presenteert ze zich aanvankelijk vooral als een echte dame die zich uitsluitend hult in haute couture die zó van de Parijse catwalk lijkt te komen, zo past ze zich moeiteloos aan als de jaren ’70 en ’80 hele andere, snel veranderende stijlen met zich meebrengen. Het wordt dan allemaal wat jeugdiger, kleurrijker en speelser. Ook haar gezichtsuitdrukking gaat met de tijd mee; de eerste Barbies kijken met rode, gesloten lippen een tikkeltje streng/arrogant de wereld in, maar met name in de jaren tachtig komt daar een brede tandpasta smile voor in de plaats. Barbie als de frisse all-American girl is dan duidelijk het gewenste imago. Ook de accessoires gaan met de tijd mee; waar die voorheen met de hand werden vervaardigd van de duurste materialen, daar moet het modeprinsesje het nu doen met plastic tassen die niet eens meer open kunnen. Tja, het kan verkeren.

Gelukkig worden er nog wel prachtige collectors items gemaakt voor de -volwassen- liefhebbers. Deze poppen, waarvan de outfits vaak zijn ontworpen door beroemde designers als Oscar de la Renta, Versace of Bob Mackie (bekend van zijn kostuums voor film en tv) zijn een lust voor het oog en het Tassenmuseum heeft er een aantal staan in de expositie. Ook te bewonderen zijn poppen die creaties dragen van Nederlandse ontwerpers; die werden een tijdje terug, toen Barbie haar dertigste verjaardag vierde, uitgedaagd om eens helemaal los te gaan op de blondine en haar een make-over te geven. De resultaten mogen er zijn, maar persoonlijk ga ik voor de klassieke fifties-look van Barbie en de waanzinnige ontwerpen van Bob Mackie. Als u gaat kijken let dan zeker op de oogverblindende zgn. ‘Madame du Barbie’, een soort ode aan de onthoofde Franse koningin Marie-Antoinette en haar voorgangster/rivale Madame du Barry.

Er zijn genoeg mensen die niets hebben met Barbie of zelfs een hekel aan haar hebben. Zij vinden dat Barbie er voor een rolmodel wel erg onrealistisch perfect uitziet en dat zou jonge meisjes alleen maar onzeker maken over hun eigen uiterlijk. Zo heeft Ruth Handler dat natuurlijk nooit bedoeld; de pop moest een inspirerend voorbeeld zijn en zeker niet een veroorzaakster van een vertekend zelfbeeld. Nu is er bijna geen meisje te vinden dat niet met de pop heeft gespeeld in haar jeugd, mijzelf incluis, en volgens mij valt het met die trauma’s wel mee. We wisten heus wel dat alles aan Barbie mooier en meer glamorous was, van haar garderobe tot en met haar roze auto en van haar perfecte lover Ken tot aan haar droomhuis, maar dat was nou juist zo leuk. Het zijn natuurlijk weer de volwassenen die hier moeilijk over gaan doen. Toch vind ik het zeker een goede zaak dat er tegenwoordig ook Barbies zijn die iets ‘normalere’ maten hebben, al denk ik dat niemand zit te wachten op ‘Barbie Obese’. Er moet iets te dromen blijven.

En wegdromen kunt u zeker in Tassenmuseum Hendrikje. De poppen staan in vitrines verspreid over de verdiepingen en u komt onderweg van alles te weten over Barbie en haar garderobe. Als u nog nooit in het museum bent geweest dan is de vaste tassencollectie uiteraard ook een aanrader. Verder is het daar altijd genieten van het historische pand, de tearoom en de zeer vriendelijke gastvrouwen op leeftijd die het werk voornamelijk vrijwillig doen. Een aanrader voor een relaxt middagje, mits u van Barbies en/of tassen houdt. Dat schijnen –niet geheel verrassend waarschijnlijk-  vooral vrouwen te zijn, want mannen kom ik er niet zo vaak tegen. Maar ze zijn er van harte welkom hoor.

Barbie’s Birthday Bash: 50 jaar Barbie in Nederland is nog tot en met 4 mei te zien in Tassenmuseum Hendrikje in Amsterdam.