Anti-intellectualisme VVD zal partij noodlottig worden

VVD dient zich te bezinnen op het bezielend verband onder het liberalisme.

De VVD is alweer even de grootste partij van Nederland, en ook in de wekelijkse peilingen blijven de liberalen maar aan kop staan. Weinig reden tot zorgen dus zou je zeggen. Waar de PvdA en het CDA zich herbezinnen op de vertaling van hun gedachtegoed naar de huidige samenleving, lijkt het liberalisme van de VVD naadloos aan te sluiten bij het hyper-individualisme van vandaag de dag.

De VVD moet er echter voor waken dat het huidige succes de partij niet in slaap sust. Het lijkt er immers op dat dat succes niet zo zeer te danken is aan de VVD zelf, maar veel eerder aan de vele gebreken bij de andere partijen. Na het wegstrepen van de andere opties bleef voor veel kiezers de VVD over, niet echt een basis voor structureel succes. Het is daarom belangrijk dat ook de VVD zich herbezint op de vertaling van het eigen gedachtegoed naar de hedendaagse samenleving.

Dat Mark Rutte tijdens de afgelopen verkiezingscampagne hamerde op de eigen verantwoordelijkheid van de burger is in dat kader een leuke eerste aanzet geweest. Het laat echter een veel belangrijkere vraag onbeantwoord: wat bindt ons als burgers van Nederland? Met andere woorden: wat is het bezielend verband onder het liberalisme? Het (welbegrepen) eigen belang is immers te dun om een samenleving op te baseren, maar het grote probleem is dat de liberale traditie er (verder) zo weinig over zegt. Omdat de liberale oerdenkers in homogeen christelijke samenlevingen leefden, was het voor hen geen issue. In een multireligieuze samenleving als de onze is één religie als bezielend verband echter een illusie. Gelukkig is het echter niet zo dat er helemaal geen aanknopingspunten zijn. Alexis de Tocqueville indachtig zou er bijvoorbeeld voor een sterk beleefd patriottisme kunnen worden gekozen.

Overigens is het ook niet zo dat de VVD hier zelf nog nooit over heeft nagedacht. Zo heeft in de jaren '90 Frits Bolkestein meermalen over dit onderwerp geschreven, net als Paul Cliteur, Andreas Kinneging en Gerry van der List, toenmalige medewerkers van de Teldersstichting (het wetenschappelijk bureau van de VVD). Het grote probleem is echter het binnen de VVD zo wijdverbreide anti-intellectualisme. Denkers als Cliteur en Kinneging werden toentertijd bijvoorbeeld kalltgestelt door de pragmaticus Ivo Opstelten. Ook de reacties van intellectuele no-no's als Hans van Baalen en Charlie Aptroot op het recente proefballonnetje van Teldersstichting-directeur Patrick van Schie zijn tekenend voor het dominante anti-intellectualisme binnen de VVD. 

Al met al is het dan ook de hoogste tijd dat de VVD afscheid neemt van dit anti-intellectualisme en zich gaat beseffen dat het lezen van boeken en daarover nadenken op de lange termijn belangrijker is dan de zoveelste met bier en bitterballen overladen 'gezellige' borrel. Het zou immers zonde zijn als we straks weer zo'n 100 jaar moeten wachten op een liberale premier.

foto: VVD