Als woorden konden doden

Felle woordenstrijd tussen Frans Timmermans, ex-staatssecretaris Europese Zaken en buitenlandwoordvoerder voor de PvdA, en Geert Wilders, ex-liberaal en zelfverklaard strijder voor het Vrije Westen. Timmermans verwijt Wilders te redeneren als een jihadist en stoort zich aan de stellingname van de PVV op het conflict in het Midden-Oosten. Op zijn beurt verwijt Wilders de PvdA 'verraad aan Nederland' te plegen en maakt hij Timmermans voor 'dhimmie' uit. Het hoort er tegenwoordig allemaal bij en op zichzelf is er niks tegen als politieke opponenten elkaar flink de maat nemen. Zelf beschouw ik me ook als een aanhanger van het Vrije Westen, en ik ben ook al pro-Israël. Op dat laatste punt laat de PvdA het tegenwoordig inderdaad liggen en ik stoor me al jaren aan de schaapachtige manier waarop Europees links de Arabische propaganda voor zoete koek slikt.

Ik zou het dus met Wilders eens moeten zijn. Maar er is iets dat me in zijn optreden, en vooral in dat van zijn sympathisanten, stoort. Kan het zijn dat de PVV zich steeds meer gaat gedragen naar de karikaturen die door haar tegenstanders zijn gemaakt? Op zichzelf een normaal verschijnsel (onze aimabele minister-president vindt de PVV dan ook een hele normale partij). Partijen die elkaar bestrijden gaan na verloop van tijd steeds meer op elkaar lijken en nemen elkaars agitprop gedeeltelijk over en geven daar een 'eigen' invulling aan. Zo heeft Wilders alle vergelijkingen met het fascisme, vroeger een linkse standaardmethode om alles dat naar kritiek op buitenlanders riekte verdacht te maken, onschadelijk gemaakt door van leer te trekken tegen het 'islamofascisme'. Vandaar dat de PVV zich vandaag kan opwerpen als de enige partij die de rechten van Joden, homo's en vrouwen nog serieus neemt in de strijd tegen de 'islamisering'. Zo is de PVV tegenwoordig nog politiek correcter dan politiek correct, want de politiek correcten van vroeger maakten zich ooit druk om de Holocaust, de homorechten en de vrouwenemancipatie en doen dat niet als het over moslims gaat. Wat dat betreft zijn de multiculti's inderdaad lelijk door de mand gevallen. Punt voor Wilders, maar ook voor al die anderen (zoals Frits Bolkestein) die hierop gewezen hebben en niet tot de PVV behoren. Het opkomen voor het Vrije Westen en Israël is zeker geen PVV-monopolie. En als we het over de oorlog tegen het terrorisme hebben, die in Afghanistan het meest zichtbare strijdtoneel heeft, laat de PVV het evenzeer afweten als de PvdA, die beide vinden dat de NAVO en vooral Nederlandse troepen daar niks te zoeken hebben. Dat de PVV niet snel van de mentaliteit het gebroken geweertje beschuldigd zal worden, komt door haar militante woordgebruik, waardoor de partij de indruk wekt pal te staan voor westerse vrijheden waar de slappe sociaal-democratie 'm voortdurend zou drukken.

Het is waar dat de sociaal-democratie niet de meest heroïsche periode uit haar respectabele geschiedenis beleeft. Dat is al een tijdje zo, mede door een pacifistische inborst die de sociaal-democratie parten speelt en die het voor haar moeilijk maakt om de gevaren van totalitair geweld naar waarde te schatten. Sociaal-democraten geven de voorkeur aan praten boven vechten, aan diplomatie boven geweld. Op dat punt zijn zij net mensen, want de grote meerderheid van de burgers doet dat, en ik vind dat eerlijk gezegd nogal verstandig. In veruit de meeste gevallen is dat de beste houding, alleen wanneer er echt geen vergelijk mogelijk is (wat eerst nog moet worden getest), is er wat voor de compromisloze churcilliaanse opstelling te zeggen. En Churchill bekritiseerde in de jaren dertig niet zozeer Labour, maar 'appeasers' in eigen kring. Chamberlain was een conservatief, en bovenal leider van de toen nog grootste macht ter wereld (het Britse Rijk). Dat machtsaspect is belangrijk om wat realisme en zin voor verhoudingen te krijgen. Het is onzin wanneer kleine landen, kleine partijen en kleine politici grote woorden gaan gebruiken en in naam van vrijheid en democratie de 'Churchill' gaan uithangen. In een land als Nederland zijn zulke aspiraties misplaatst. Ik noem verder geen namen, ieder vaderlands politicus mag zich aangesproken voelen, nog afgezien van het feit dat Churchill zo zijn bedenkingen over de democratie had.

Hier komen we terug bij de sociaal-democratie, die geen Churchills heeft voortgebracht, maar wel mannen als Willy Brandt, vooralsnog de enige die uit historisch schuldbesef voor wat de Joden door de nazi's is aangedaan een knieval heeft gemaakt. Wat mij aan het woordgebruik van Wilders en PVV-sympathisanten stoort, is dat het begrip sociaal-democratie nooit zonder adjectieven als 'laf' wordt gebruikt. Je mag Timmermans of Cohen wel eens 'dhimmie' noemen; goed voor de discussie (lees: politieke scheldpartij). Maar door dit steeds weer te herhalen, verlaagt Wilders zich tot een methode die sociaal-democraten - die echt een langere en respectabelere traditie hebben dan het volk dat nu op de trommels slaat - wel onaangenaam in de oren moet klinken. 'Verraad aan Nederland' zijn woorden die criminaliseren en demoniseren, met het idee dat links een koekje van eigen deeg krijgt. Misschien heeft een deel van radicaal-links het daar ook naar gemaakt (de vaak met zichzelf overhoop liggende PvdA overigens nog het minst). Maar het doet tevens denken aan 'vaterlandslose Gesellen' en 'Novemberverbrecher' waarmee na WO I de Duitse sociaal-democratie om de oren werd geslagen en door revanchistische groeperingen kwalijke dolkstootlegenden in de wereld werden geholpen. De PVV mag zich graag voordoen als slachtoffer van 'godwinnetjes' en duistere analogieën. Maar intussen appelleert zij zelf stelselmatig aan giftige vergelijkingen uit het interbellum en het woordgebruik van de PVV is wanneer het om de PvdA gaat enkel suggestief. 'Laf' en 'verraad' zijn in samenhang met de sociaal-democratie historisch besmette termen. Ik mis uit conservatief-liberale hoek een tegengeluid dat op dit hellende vlak wijst. Want woorden doden dan wel niet, het voorwerk verrichten zij wel.