'Als Gloria Wekker D66'ers vraagt hun white privilege te erkennen en haar schoenen te poetsen, dan doen ze dat'

Mevrouw Gloria Wekker, emeritus hoogleraar Surinaams-Nederlandse antropologie aan de Universiteit Utrecht en lid van Bij1, was gisteren op bezoek bij VPRO-praatprogramma Buitenhof om te praten over racisme in Nederland. We kennen mevrouw Wekker nog van de Buitenhof-uitzending van 5 juni 2016, toen toenmalig VVD-raadslid Dilan Yesilgöz tegenover haar zat. Dat laatste heeft Wekker toen wel geweten. Paul Witteman vroeg Wekker waarom haar boek “Witte onschuld” heet. Wekker: “Vierhonderd jaar kolonialisme heeft sporen nagelaten hoe witte mensen, i.c. Nederlanders, over zichzelf nadenken. Die periode heeft (superioriteits)gevoelens nagelaten en beïnvloedt nog steeds hedentendaags gedrag. Nederlanders moeten zich daarvan bewust worden want thans is er sprake van systematisch racisme. Nederlanders zijn systematisch racistisch en dat komt op velerlei manieren tot uiting in hun gedrag.”

Yesilgöz: “Ik heb uw boek gelezen en ik kan me geheel niet vinden in wat u schrijft. We moeten leren van onze geschiedenis maar ik ben het niet met u eens dat die geschiedenis rechtstreeks vertaald kan worden naar het huidig gedrag van de witte man. Wat u doet is incidenten vertalen naar alle Nederlanders. U generaliseert. Als u dat doet dan bent u per definitie zélf racistisch. Nederland is het land met de meeste vrijheid van meningsuiting. We moeten incidenten niet generaliseren, dát is racistisch. Dat is niet verbindend, maar verwerpelijk. Sylvana Simons cultiveert slachtofferschap, het is voor haar de norm voor anti-racisme.” Wekker kwam daarna niet veel verder dan te hakkelen dat bewustwording taaie processen zijn. Heeft Wekker daar zelf last van?

De immer zo ‘onafhankelijke’ redactie van Buitenhof wilde Wekker een herhaling van deze afgang besparen en zette daarom een opperslippendrager tegenover haar: Eerste Kamerlid Boris Dittrich... van D66! Wat mevrouw Wekker zei was een herhaling van zetten. Ze zei weer dat Nederlanders systematisch racistisch zijn (je moet maar durven!), maar ze is blij dat er nu ook zoveel witte mensen op de Dam waren. Ze was gedeeltelijk blij dat premier Rutte een ommekeer had gemaakt in zijn denken over Zwarte Piet die wat hem nu betreft mag verdwijnen of wit mag worden - dat laatste was niet helemaal duidelijk. Voor Wekker was het sowieso niet genoeg, want witte Nederlanders moeten zich veel meer bewust zijn van hun koloniale verleden en begrijpen dat hun gedrag intrinsiek racistisch is. En Rutte moet volgens haar nu vervolgstappen zetten. Het is niet genoeg door te zeggen dat dit niet een overheidszaak is. Racisme moet nu in het curriculum komen van onderwijs.

De gedachte dat Nederlanders weliswaar geen bloedschuld dragen, maar dat Nederlanders het slavernijverleden meer moeten integreren in het collectieve bewustzijn en niet zo moeten wegduwen is een verbazingwekkend advies, vertelt mij Professor Piet Emmer, emeritus-hoogleraar en dé specialist kolonialisme en slavernijverleden, in mijn boek “Schaft ook Nederland zich af?” op pagina 57. Weinig andere onderwerpen zijn volgens hem de laatste jaren zó intensief besproken en zó doorleefd als het slavernijverleden. Regelmatig worden herdenkingen gehouden, de nationale herdenking van de afschaffing van de slavernij in het Oosterpark bij het Nationaal Monument Slavernijverleden. Het is 155 jaar geleden dat Nederland formeel de slavernij heeft afgeschaft in Suriname en op de voormalige Nederlandse Antillen. Ook is er op die dag het Keti Koti Festival, de jaarlijkse viering van de afschaffing van de slavernij. Steeds meer gemeenten organiseren officiële slavernijherdenkingen.

Wij herdenken volop en wentelen ons in diep schuldbewustzijn. En nog is het niet voldoende volgens Gloria Wekker. Het is blijkbaar nooit genoeg. In geen enkel land wordt zo uitvoerig de slavernij herdacht als in ons land. Voor mensen die rancuneus zijn en wraak wensen zal het nooit genoeg zijn. Die ommekeer van Rutte is niet ‘gratis’. Clarice Gargard, met achtergronden in het gewelddadige Liberia, weet onze beschaving ook heel goed te raken in een extreem linkse roddelblaadje: “Die zogenaamde Westerse beschaving”, spreekt ze vol wrok en haat jegens westerlingen. Ze raadt ons aan “om de bestaande constructies af te wijzen, waarop de fundamenten van onze samenleving gebouwd zijn; de rol die je zelf erin hebt gespeeld moet je ter discussie stellen”. Zie wat Akwasi op de Dam gewelddadig geroepen heeft: dat was geen vergissing. Jerry Afriyie zegt dat iedereen die tegen de Damdemonstratie is, een racist is. Laat de echte racisten nu opstaan. Wat een aanwinst zijn deze mensen.

Prof. Emmer meent dat historische begrippen vaak ongenuanceerd worden uitgelegd: alleen negatieve kanten worden weergegeven. In de negentiende eeuw werd het kolonialisme en de migratie als progressief gezien, als een middel om grote groepen mensen een menswaardiger bestaan te geven. Het heeft gezorgd voor welzijn, welvaart, medische verzorging, onderwijs en nog veel meer. Nu denken we vaak ten onrechte het omgekeerde. Ik pleit voor de balans tussen voor- en nadelen. Ook de koloniale slavernij wordt vaak in de zwartste kleuren afgeschilderd, terwijl er ook een aantal positieve aspecten aan te ontdekken zijn. Het is overigens opvallend dat de slavernij in Afrika en Azië daar bijna doodgezwegen wordt.

Ook UNESCO lijkt de aanbeveling om slavernijmusea op te zetten alléén te richten op Westerse landen en niet op de landen in Afrika en Azië. Dat zelfde geldt voor de eis tot herstelbetalingen. Dat is absurd en onthutsend. Het vertelt hoe omgekeerd racistisch dergelijke internationale organisaties zijn. De opzet is blijkbaar het Westen af te zonderen en te beschadigen. Emmer merkt op dat slavernij als onderwerp in het verleden amper belangstelling had tot de massale intocht van Surinamers en Antillianen in ons land. De vraag doet zich dan voor waarom Nederlanders zich dan nu meer bewust moeten zijn van dit verleden dan al gebeurt via woord en daad, de slavernijherdenkingen?

Als ons géén bloedschuld treft, waarom zouden we ons nog sterker bewust moeten zijn van ons slavernijverleden dan bijvoorbeeld het vermoorden van Johan van Oldenbarnevelt?, om maar eens wat te noemen. Is het niet beter om het vizier niet langer zo sterk op deze historie te richten, maar op een goede toekomst? Daar lijkt alle aanleiding toe gezien de hoge schooluitval en de hoge criminaliteit, volgens het CBS-jaarrapport Integratie. Hebben Surinamers en Antillianen zelf wel het slavernijverleden voldoende doorleefd? En waarom vroeg de altijd zo scherpe Twan Huys niets aan Wekker over president Bouterse, als moordenaar veroordeeld in haar land van herkomst - Suriname? Haar land van herkomst werd door minister Stef Blok een ‘failed state’ genoemd, waar nogal wat discriminatie voorkomt. Kan ze daar niet nuttige zaken doen, zeker als ze vindt dat wij allemaal racisten zijn? Niet dan?

Hoe komt het eigenlijk dat we mensen uit India, zeer donker gekleurd, juichend binnenhalen in Nederland? Mensen uit India strijken neer op de Campus in Eindhoven en krijgen subiet een woning toegewezen. Kleur? Wat een bullshit! Compleet onbelangrijk. Wie kijkt daar nu naar?! Niemand. Nederland is een handelsland gewend om mondiaal met alle culturen te leven en te werken, zonder aanziens des persoons, het gaat ons om talent, toegevoegde waarde en de knikkers. “Fijn dat je er bent en een geweldige bijdrage levert hier!” Waardoor zou dat verschil in benadering eigenlijk komen? Wat denkt u zelf?

Zijn er landen en oorden waar niet systemisch, maar systematisch en institutioneel racisme wél voorkomt? Ja, volop. In Noord-Afrika worden donkerder gekleurde mensen systematisch gediscrimineerd. We vernemen dat moslims joden en homo’s systematisch discrimineren. Het komt voor in Afrika dat donkerder gekleurde mensen systematisch worden gediscrimineerd door bruine mensen. Hutu’s en Tutsi’s plegen genocide op elkaar, zoals burgemeester Aboutaleb ons ak voorhield. Gekleurde mensen vermoorden blanken in Zuid-Afrika. De Chinese overheid discrimineert Oeigoeren systematisch, en ga zo maar door. Dat komt in Nederland allemaal niet voor.

Wat een genot dat wij in een land leven zonder systematisch racisme. Maar toch doet men het voorkomen als zou Nederland racistisch zijn. In databanken behoort Nederland tot de landen met het minste racisme. Dat blijkt ook uit de officiële statistieken die mondiale trends analyseren. Er is in Nederland géén systematisch racisme, géén stelselmatig racisme. Zwarte Piet duidt allerminst op racisme hoewel ons dat wijs wordt gemaakt. Alweer is gedrag de toetssteen. Het is niet voor niets dat horden mensen uit minder ontwikkelde landen hier naartoe willen komen. Dat willen ze natuurlijk niet als hier stelselmatig racisme zou voorkomen. Wij mogen trots zijn op het feit dat mensen hier vooral op hun ‘bijdrage en gedrag’ worden beoordeeld. Goed zo, Nederland!

Wat Wekker allemaal zei zagen we van verre aankomen. Je kan niet verwachten dat zij opeens verbindend zou spreken, vol waardering over Nederland. Is haat troef bij haar? Boris Dittrich vond het allemaal prachtig wat ze zei. Hij was één en al instemming. Ja, Zwarte Piet moet weg, enzovoort.

Dittrich past helemaal in het plaatje wat we van D66 hebben: een partij van ja-knikkers en weggevers. Als Wekker hem vraagt te knielen en haar na te zeggen: “Ik ben schuldig aan white privilege”. Dan zegt Dittrich: “ik ben schuldig aan white privilege. Als Wekker beveelt: “Goed zo Boris, ga nu mijn schoenen poetsen,” dan doet Boris dat meteen. Het schoensmeer wordt hem vervolgens aangereikt door Mark Rutte, en Twan Huys komt met de poetsdoek aangesneld: “Ja, ik wil ook poetsen!!” Wekker kijkt goedkeurend toe. “Goedzo jongens! Harder!” Kortom: wat een walgelijke vertoning was Buitenhof afgelopen weekend weer...