AKP wint referendum, bereidt zich voor rechterlijke macht over te nemen

Gisteren waren Turkse kiezers in de gelegenheid te stemmen voor (of tegen) een herziening van de grondwet. Deze herziening, voorgesteld door de AK Parti van premier Recep Tayyip Erdogan, zal de macht van het Turkse leger aanzienlijk beperken, en de rechterlijke macht politiseren.

Hoewel de twee grootste oppositiepartijen - de MHP en de seculiere CHP - hard campagne voerden tegen het voorstel, won de AKP uiteindelijk de strijd. 58% van het electoraat steunde Erdogans plannen uiteindelijk, terwijl 42% tegen stemde.

In kort komt het voorstel er op neer dat het parlement de hoogste rechters van het land benoemt en dat militairen door de burgerrechter, in plaats van door een militaire rechter berecht zullen (kunnen) worden. Ook is men, zoals VVD-lid van het Europese parlement Hans van Baalen vandaag uitlegde op radio 1, hard op weg om het Diyanet - het ministerie dat ervoor zorgt dat fundamentalisten geen gelegenheid krijgen moskeeën over te nemen - af te schaffen. Dit allemaal onder het motto '(religieuze) vrijheid is goed''.

Normaal gesproken zou ik een dergelijk voorstel gepassioneerd kunnen steunen. Hoe meer democratie en vrijheid, hoe beter, zou je denken.

Helaas werkt het in Turkije allemaal iets anders dan in het westen.

Islamisten mogen dan niet in staat zijn om Europese regeringen door verkiezingen over te nemen, maar in Turkije wél. Zij hebben geld en kunnen dus letterlijk stemmen kopen. Er zijn miljoenen onopgeleide en conservatieve kiezers in het oosten van het land die voor iedere partij stemmen die Islamitisch zegt te zijn en die ze belooft dat ze maandelijks wat extra geld 'krijgen' van vadertje overheid. Het westen van Turkije mag dan ontwikkeld, opgeleid en vooruitstrevend zijn, dat geldt niet voor het oosten. Daar heerst de achterlijkheid nog altijd - wat ook nog eens bewust zo gehouden wordt door Erdogan en de zijnen, omdat juist dit soort achterlijke regio's pro-AKP zijn.

Ondertussen zijn er twee grote beschermheren van het seculiere systeem: het hooggerechtshof en het leger. De grondwetsherziening beperkt hun macht, terwijl die van uitgesproken Islamisten alleen maar toeneemt. Wat denkt u dat dit betekent voor de toekomst van Turkije? Juist. De Islamisten krijgen vrij spel - het enige dat nog roet in het eten kan gooien voor ze is dat de CHP de verkiezingen volgend jaar wint; natuurlijk hoop ik daar op, maar ik maak mij grote zorgen vanwege de corruptie van de AKP en haar volgers, en het amateurisme van de seculiere oppositie.

Dan nog iets over het Diyanet. Ik luisterde vanmorgen naar Radio 1 waar een dame van GroenLinks zei dat het te belachelijk voor woorden is dat er een ministerie is dat meekijkt in moskeeën en imams controleert. Vrijheid van religie, etc. Misschien. Maar helaas leven Turken niet in een droomwereld waar alles fantastisch is en fundamentalisme niet bestaat. Nee, Ankara heeft altijd beseft dat extremisten het geld en de energie hebben om moskeeën over te nemen, en via de moskee hele bevolkingsgroepen te radicaliseren. Het mag dan niet erg idealistisch zijn, maar pragmastisch en realistisch is het wel. Als het Diyanet op termijn afgeschaft wordt kun je er vergif op innemen dat zowel Iran als Saoedi Arabië hele moskeeën gaan overnemen. Dan is er ook nog de beweging van de fundamentalist Fethullah Gülen - deze man is een leermeester van Erdogan, en een zeer bekende activistische fundamentalist die de seculiere staat wil afschaffen en vervangen door een religieuze staat geleid door een kalief. Ook deze beweging heeft geld en zal in staat zijn moskeeën te infiltreren. Leest u eventjes dit artikel van Stratfor.com om (het gevaar van) de Gülenbeweging beter te begrijpen.

Met andere woorden: hoewel vrijheid blijheid leuk klinkt, moeten westerlingen nooit uit het oog verliezen dat de Turkse en Nederlandse maatschappij en politieke realiteit niet met elkaar te vergelijken zijn. Soms worden vrijheid en democratie misbruikt en gebruikt om anti-democratische en dictatoriale hervormingen er doorheen te krijgen. Dat is, ben ik bang, waar de AKP nu mee bezig is. Zij gebruikt 'democratie en vrijheid' om het seculiere systeem van Turkije af te schaffen en er een Islamistische staat van te maken.

Het resultaat van gisteren moet niet toegejuicht worden door Europa, maar juist reden voor grote zorg zijn. Juist nu moet Brussel druk zetten op Erdogan om het seculiere karakter van zijn land te waarborgen en de Gülenbeweging te marginaliseren - ten koste van alles.