9 november 1989: de dag dat de Muur viel

Het is vandaag precies 25 jaar geleden dat de Berlijnse muur viel. Het symbolische einde van de DDR.

'Sofort.'

Het was misschien wel het meest bepalende woordje uit de hele geschiedenis van Duitsland sinds de Tweede Wereldoorlog. Tijdens een persconferentie op 9 november 1989 stond het zwaargehavende SED-regime onder druk om de communistische teugels te laten vieren. De communistische leider van weleer Honnecker was een maand tevoren al weggestuurd, en vele andere regeringsfunctionarissen hadden hun taken al dan niet onvrijwillig neergelegd. Maar om de groeiende stem van protest te bedwingen werd de nieuwe leider Krenz gedwongen om extra vrijheden te geven aan de burgers van Oost-Duitsland.

Het werd vrij reizen. Günter Schabowski, een pion van de Communistische partij, kondigde bij een chaotische persconferentie aan dat men zonder vooraf verstrekt verlof naar West-Duitsland mocht reizen. Toen een journalist hem vroeg wanneer de nieuwe maatregel zou ingaan, gaf hij het antwoord 'sofort'. Meteen verzamelde zich bij de Muur een machtige menigte mensen die van hun nieuwe vrijheid wilden genieten en op bezoek wilden in West-Duitsland. De grenswacht wist niet zo goed wat de bedoeling was, en stond op een gegeven moment voor de keuze ofwel iedereen door te laten, ofwel een bloedbad van de categorie Soweto aan te richten. Uiteindelijk koos de grenswacht voor de menselijke optie, en liet de DDR-vluchtelingen door. De Berlijnse muur was daarmee verworden tot een onoverwinnelijk obstakel, tot een kleine hindernis op reis naar het Westen. Het beest was geslecht.

Nog diezelfde avond begonnen burgers met de sloop van het symbool van Oost-Europese onderdrukking en isolationisme. Mensen brachten sloophamers mee vanuit hun eigen huizen en sloegen gaten in de absurditeit die bijna veertig jaar had volgehouden.

Het is allemaal nog maar vijfentwintig jaar geleden. Maar toch lijkt het veel langer terug vanwege de ronduit archaïsche manier waarop de DDR bestuurd werd. Nu heeft Oost-Duitsland alweer een kwart eeuw vrijheid en is het herenigde Duitsland onder de van oorsprong Oost-Duitse Angela Merkel onbetwist het machtigste land van heel Europa.

Maar we kunnen en mogen niet vergeten hoe daar eerst vijfenveertig jaar onderdrukking, stalinisme, vervolging en politieke verstikking aan zijn voorafgegaan. Voor iedereen die ooit zelf in Berlijn is, raad ik dan ook niet zozeer de met verf en graffiti beschilderde brokstukken van de gevallen Muur aan, maar het voormalige kantoor van de Stasi, wat nu omgebouwd is tot museum. En hun voormalige gevangenis. Pas daar leer je pas echt wat een totaal gebrek aan vrijheid is, en leer je dientengevolge vrijheid pas écht te waarderen.

En die liefde en hang naar echte vrijheid... dat is hard nodig in een wereld waar het kille, wrede en onderdrukkende terreur van spelers als ISIS en Rusland velen verleidt met hun valse romantiek. Sofort!