2019: Het jaar dat de 'vierde macht' door de mand viel
Enkele maanden geleden alweer legde Mark Harbers zijn functie neer, omdat er misdaadcijfers waren ‘verdwenen’. Gister werd uit een brief van de nieuwe staatssecretaris, Ankie Broekers-Knol, duidelijk dat Justitie weer de fout in is gegaan. Wat blijkt? Er zijn ruim 1000 meldingen meer dan eerst dan buiten werd gebracht over de misdaadcijfers van asielzoekers. In eerste instantie werd door middel van een automatische zoekopdracht een onderzoek gedaan. Na het hele gedoe rondom de fouten die onder Harbers zijn gemaakt is er opnieuw een onderzoek gedaan.
Ditmaal is alles handmatig geteld en wat blijkt? De automatische zoekopdracht had moeite om namen die anders worden geschreven te herkennen:
Daarnaast leiden verschillende schrijfwijzen van voor- en achternamen, het als voornaam registreren van de achternaam en vice versa, en onduidelijkheid met betrekking tot de door de asielzoeker opgegeven geboortedatum, tot incomplete zoekresultaten bij een geautomatiseerde zoekslag.
Een zeer vaag antwoord om de fouten minder erg te laten lijken. Het kan uiteraard dat de overheid met zeer verouderde software werkt. Als dit zo is, moet de overheid zo snel mogelijk haar IT-zaken in orde brengen. Zulke fouten versterken het stijgende wantrouwen onder de bevolking tegenover te overheid.
‘De Vierde Macht’
Binnen het ministerie van Justitie is het al jaren een rommeltje. Ministers en staatssecretarissen komen en gaan, maar de chaos blijft. Het is meer dan terecht dat de eindverantwoordelijke – de minister of staatssecretaris – moet opstappen als zo’n grote blunder naar buiten komt. Ik mis echter in de berichtgeving hierover één vraag: waarom blijven de ambtenaren die bij deze structurele fouten betrokken zijn wel zitten? De bureaucratie wordt al vaker de zogeheten ‘vierde macht’ genoemd.
In idealistisch wereldbeeld waar een strikte scheiding is tussen de politiek en ambtenarij nemen politieke besluitvormers beslissingen die door ambtenaren worden uitgevoerd. In de praktijk zien we dat de ambtenarij veel macht bezit en een politicus ‘maakt’ of ‘breekt’. Een ambitieuze rechtse politicus zal vanaf het begin worden tegengewerkt bij een ministerie waar overwegend links-denkende topambtenaren zitten.
Het kennis- en machtsoverschot van ongekozen functionarissen
De topambtenaren in Nederland – bijvoorbeeld de secretaris-generaal van een ministerie – zitten soms wel decennia op hun posities. Doordat zij alle ins en outs van het ministerie kennen, beschikken zij over een enorme autoriteit waar een minister of staatssecretaris bij lange na niet aan kan tippen.
Eerder bleek al dat veel ambtenaren het ‘moeilijk’ hebben om onder een PVV’er te werken of zijn/haar beleid uit te voeren. Dit zorgt ervoor dat zonder dat we het doorhebben beleidsmakers worden gedwarsboomd door een schaduwmacht die wij niet hebben gekozen.
Helaas horen we zelden kritische journalisten over het fenomeen van de ‘vierde macht’, terwijl dit al veel langer een groot probleem is. Wanneer worden de desbetreffende ambtenaren eens bekritiseerd voor wanbeleid, in plaats van dat we blijven doorsukkelen met ministers en staatssecretarissen die als marionetten worden beïnvloed en de laan uit gestuurd wanneer de vierde macht dat nodig acht?
