Column Klaas Maas: Veroordeelt de christelijke leer de slavernij?
De Bijbel heeft geen probleem met het verschijnsel slavernij: “… slaven moeten hun meesters onderdanig zijn in alles, het hun naar den zin maken zonder tegenspraak, of oneerlijkheid, maar alle goede trouw bewijzen, om de leer van God, onze Heiland, in alles tot sieraad te strekken.” (Bijbel, NT, Titus 2: 9-10).
Behoudens één uitzondering: de slavernij van de Israëlieten in Egypte; Gods volk mocht geen slavenvolk zijn van heidenen. Ook Christus die zijn leven doorbracht in een slavenhoudende samenleving conformeerde zich. Lees de vermaning in de gelijkenis der talenten, aan die ene slaaf die zijn ene talent ongebruikt aan zijn meester teruggaf: “Gij boze en luie slaaf!……Werpt den onnutten slaaf uit in de buitenste duisternis; daar zal wening zijn en knersing der tanden.” Van slaven werd een positief anticiperende arbeidsinstelling verwacht.
Nu is er een omvangrijk onderzoek voorgenomen naar het slavernijverleden van onze protestantse kerken. Dat wordt uitgevoerd door kerkhistorici, kunsthistorici en theologen van de als gereformeerde instelling gestichte Vrije Universiteit, met de welwillende medewerking van de Protestantse Kerk Nederland (PKN). Een onderzoek dat blijkens de presentatie aan zal sluiten bij de moderne excuuscultus rond ons slavernijverleden: dat soort terugzien in wrok of berouw op de normen en waarden van lang geleden; aangeleerde rancune voor de zwarte en geïndoctrineerd schuldbesef voor de witte medemens. Al met al geen positieve bijdrage aan onze naar harmonie strevende multiculturele samenleving.
Hier wringt dus de historie met de moderne normen en waarden. In de orthodox protestantse geloofsleer is inhoudelijke kritiek op de Bijbel (Gods woord) uitgesloten. De hierboven aangehaalde teksten moeten worden geaccepteerd. En kunnen worden aangevuld met tal van andere Bijbelteksten waaruit blijkt dat volgens Gods woord slavernij als maatschappelijke instelling aanvaard dient te worden. Onze voorouders praktiseerden dus slavernij en zagen daarin geen kwaad. Zij stonden daarin niet alleen, alle wereldreligies en -culturen stonden naast hen. Ook de slaven zelf accepteerden (gewoonlijk) hun lot. De traditionele geloofsinhoud laat hier geen ruimte voor berouw of schuldbesef dat kan uitmonden in excuses.
De invalshoek van de moderne theologisch geschoolde onderzoekers ("Kerk en theologie moeten verantwoording afleggen over hun aandeel in deze geschiedenis. …. Ik hoop dat ons onderzoek een eerste stap kan zijn in de bezinning hierop.") rijmt gewoon niet met de christelijke geloofsinhoud. Wie toch excuses wil maken voor het slavernijverleden doet dat ofwel mede namens God of geeft het christelijk geloof op.
