Pieter Omtzigt in brief aan informateur: 'Alles is gericht op beeldvorming. Oplossing toeslagenaffaire wordt zélf een schandaal'

"De belangrijkste onderliggende oorzaak hiervan is dat het Nederlandse bestuurlijke stelsel op dit moment buitengewoon reactief en mediagericht is," schrijft Omtzigt over het gebrekkige functioneren van het kabinet én van de Tweede Kamer. "Het draait, kort gezegd, vooral om de beeldvorming. Vanuit dit gezichtspunt is een probleem verbergen hetzelfde als het probleem oplossen. En als het niet te verbergen is, is het probleem media-technisch op te lossen door uit te leggen dat je zelf niet verantwoordelijk bent voor het probleem."

"Binnen een dergelijke bestuurscultuur is er weinig ruimte voor controle, voor tegenmacht, voor transparantie," gaat hij verder. "Iets fundamenteels als goede archivering krijgt weinig aandacht en lijkt zelfs ontmoedigd te worden."

Wat betreft de toeslagenaffaire is het kabinet opeens druk bezig om dat zo snel mogelijk op te lossen, "niet in de laatste plaats omdat het inmiddels rampzalig is geworden voor de beeldvorming. Maar ondanks dat het kabinet het toeslagenschandaal met grote sommen geld probeert af te kopen – de teller staat inmiddels op 5 miljard euro – zijn de mechanismen die de problemen hebben veroorzaakt niet veranderd, en dus blijven ook de problemen in stand. Het oplossen van het kinderopvangtoeslagenschandaal lijkt een schandaal in zichzelf te worden."

En zo zijn er nog veel meer problemen, crisissen en andersoortige affaires die rond het kabinet hangen, aldus Omtzigt. "U zult dan ook begrijpen dat ik grote aarzelingen heb bij het nieuwe kabinet dat nu geformeerd wordt."

Maar ja, omdat hij dan toch om een mening gevraagd wordt heeft Omtzigt besloten zijn visie dan ook maar uit de doeken te doen. Daarbij richt hij zich op vier onderwerpen die wat hem betreft van levensbelang zijn - en dus meegenomen moeten worden in de onderhandelingen voor een nieuw kabinet. Te weten:

"De monetaire unie functioneert niet en de problemen stapelen zich op. De inflatie in de eurozone ligt boven de 4% - ver boven de doelstelling van de ECB. Tevens zitten de oplopende huizenprijzen niet in deze index, en is de werkelijke inflatie nog hoger. Toch koopt de ECB nog steeds massaal obligaties en aandelen op en houdt de ECB de rente beneden de 0%. Het ECB stelsel heeft relatief veel meer staatsobligaties op de balans dan het VK of de VS. De garanties kunnen Nederland miljarden kosten, net als permanente transferunies."

"Bij de belastingdienst is duidelijk geworden dat de rechtsstaat ernstig is aangetast. Te lang waren de problemen onzichtbaar voor iedereen, maar het wordt nu zeer pijnlijk duidelijk dat er betonrot in het systeem zit. Wanneer het gebouw in elkaar zakt moet je een nieuw fundament aanbrengen en het gebouw zeer grondig renoveren en er niet een laagje nieuwe verf overheen schilderen. Dat geldt ook voor de rechtsstaat."

"Het NIBUD is helder in haar analyse: als alleenstaande jongere van 19 kun je op geen enkele manier rondkomen van het minimumjeugdloon. En een gezin met twee oudere kinderen in de bijstand kan dat ook niet. Toch hebben wij de fictie dit dat wel kan en dan gaan wij ervanuit dat iedereen voltijd kan werken en een betaalbare en geïsoleerde woning kan vinden. Die zijn er niet en dus neemt het aantal werkende armen toe, is de dakloosheid verdubbeld en neemt de armoede volgens de internationale definitie ook toe. Het aantal mensen bij de voedselbank stijgt en het fenomeen energie-armoede heeft zijn intrede gedaan. Dit is een teken dat een fors deel van de bevolking te maken heeft met een welvaarsachteruitgang."

"Het is evident dat de overheid ook hier tekortschiet. Het tekort aan woningen bereikte in 2020 maar liefst 331.000 woningen. Vroeger zou dat genoeg geweest zijn voor een kabinetscrisis... De dakloosheid is de afgelopen 10 jaar fors gestegen, honderdduizenden jongeren wonen bij hun ouders en kunnen geen woning vinden, vakantieparken zitten vol met permanente bewoning, de wachtlijsten voor sociale huurwoningen bedragen in sommige gemeentes twintig jaar...

"Het feit dat er ondanks zeer herhaaldelijk vragen geen lange termijn plan is voor de volkshuisvesting met bijbehorende planning is zeer zorgelijk. Ook andere beleidskeuzes die gemaakt worden hebben impact op de vraag naar huisvesting. Het kabinet stimuleert al jaren de komst van bepaalde groepen (arbeids)migranten en dat heeft gevolgen voor het aantal benodigde woningen. ‘Kenniswerkers’ die 30% van hun inkomen belastingvrij ontvangen duwen minder koopkrachtigen weg uit mooie steden. Er is huisvesting nodig voor werkers in kassen en distributiecentra. En als je vanuit je verantwoordelijkheid hier een paar duizend mensen extra uit Afghanistan laat komen, dan moet de regering ook de verantwoordelijkheid nemen om te zorgen voor additionele sociale woningen in een nationaal woonplan."

De hele brief van Omtzigt aan informateur Remkes kan hier gelezen worden.