-Frits Bosch- Is de VVD of het liberalisme morsdood?

De PVV schommelt in de eerste helft van 2024 in de peilingen tussen 45 en 50 zetels. Het is een monsterscore. De VVD scoort in de peilingen 18 zetels nadat het in 2017 nog 33 zetels in de verkiezingen scoorde. Het is bijna een halvering. De VVD noemt zich een liberale partij. De vraag is of het liberalisme eenzelfde soort stervensproces meemaakt als de sociaaldemocratie.

Het premierschap van Mark Rutte heeft er blijkbaar voor gezorgd dat de VVD fors boven haar stand heeft geleefd gezien de plotselinge neergang na het vertrek van Rutte 4. Deze partij heeft er in de afgelopen decennia voor gekozen om zich te profileren als een linkse partij, eerst in paars met de PvdA en recenter met D66. Terugkijkend mogen we stellen dat de kabinetten Rutte rampzalig zijn geweest voor ons land. Dit geldt in het bijzonder Rutte 4 waar de desastreuze samenwerking met Sigrid Kaag “hier scheiden onze wegen” en het selectieve geheugen van Mark Rutte in ons geheugen is gegrift. De VVD tuimelt omlaag en partijleider Dilan Yesilgöz redt wat er nog te redden valt. Eerst wilde ze enkel gedogen maar ze had geen andere keuze dan volledig aan te haken bij de PVV en zo deed ook NSC. De trend is naar rechts, niet alleen in ons land, maar in Europa. Dat betekent snel bijsturen en de VVD weer tot een rechtse partij maken zoals oud-partijleiders Pieter Oud, Molly Geertsema, Edzo Toxopeus en Hans Wiegel voor ogen hadden, maar ze verloren later van de linker vleugel van deze partij.

Is liberaal als stroming morsdood? Wat is liberaal? Liberalen streven naar een samenleving waarin burgers grote vrijheden genieten, zoals burgerrechten die de vrijheid van het individu beschermen en de macht van de staat en de kerk beschermen. Het liberalisme streeft naar een vrije markt en een bescheiden overheid. De vormgever was de Britse arts en econoom John Locke (1632-1704), filosoof van de vroege Verlichting. Deze stroming is niet dood en het ligt pal bij conservatisme zoals beleden door de PVV. Echter, Mark Rutte heeft het niet als zodanig ingevuld met een verdubbeling van het overheidsbeslag en ambtenaren en het niet beschermen van de vrije markt via identiteitspolitiek en quota. Het doet denken aan het CDA, hetgeen een partij is op christelijke grondslag zonder dat ‘christelijk’ te bekennen is in het beleid. Het moraal van dit verhaal is dat als men gaat afdwalen van de eigen grondbeginselen, de neergang is geboren hoewel soms pas vertraagd zichtbaar.

Liberalisme is niet dood, maar de vraag is of de VVD ooit weer de grootste partij kan worden. Dat hangt vooral van het presteren van Yesilgöz en haar partijgenoten in het nieuwe kabinet af. Kan de partij weer een positieve bijdrage kan leveren aan ons land waardoor kiezers het weer wat gunstiger gaan waarderen? De bestaande coalitiepartijen moeten elkaar stevig vasthouden want links trekt alles uit de kast om pootje te haken. That’s the deal.

Frits Bosch is econoom en socioloog. Hij is tevens auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”. Zijn meest recente boek is Kafkaistan.