Windperikelen – gevolg van falend beleid

Een gastbijdrage van Pieter Lukkes naar aanleiding van diens recente voordracht in Emmen.

Vals spel
Oorlogen, aardbevingen in Groningen en de bouw van windturbines zijn politieke aangelegenheden. Denk niet dat ik aan partijpolitiek ga doen. Dat kan ik helemaal niet want ik ben een volkomen zwevende kiezer, die er weinig voor voelt om zijn hebben en houden bij Den Haag of Brussel in te leveren. Daarom stemde ik FNP. Maar die partij is op het gebied van windenergie weinig beginselvast gebleken. Uit de inhoud van mijn mailbox is mij de laatste jaren wel gebleken dat de meeste Haagse politieke partijen geen verstand maar wel vooropgezette meningen over windenergie hebben. D66 meldde mij onlangs bang te zijn dat de ondernemers bij ons niet de zekerheid krijgen die ze in Duitsland wel krijgen. De PvdA probeerde mij op de mouw te spelden dat diepgravend wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de maatschappelijke baten van windenergie vele malen hoger zijn dan de kosten. Uiteraard heb ik gelijk gevraagd welke diepgravende wetenschappelijke bronnen zij bedoelden. Natuurlijk is er nooit antwoord gekomen. O ja Greenpeace (Leeuwarder Courant 7 maart 2015) beweert dat je met windmolens energiepolitiek richting Poetin kunt bedrijven. Wie dat gelooft heeft zaagsel in zijn bovenkamer. Conclusie: hou er bij windenergie rekening mee dat er van alle kanten wordt gelogen en gebluft. Daaraan doen politici, de milieuorganisaties en de grootverdieners aan windenergie volop mee.

Fabels
Windenergie moet op de markt worden gezet. Voor dat doel zijn verkooppraatjes nodig. Dat mogen best fabeltjes zijn. Als je die maar vaak en lang genoeg vertelt dan gaat de gemeenschap er nog in geloven ook. Ook U bent in de loop der jaren gehersenspoeld en Ik heb geen moment de illusie dat ik die spoeling er vanavond uit krijg. Toch wil ik de belangrijkste fabeltjes noemen.

Fabel 1
Dat begint meteen al bij Het Gemeentelijke Regieplan Windenergie Emmen van 25 november 2014. Daarin schrijft de gemeente dat er duurzame energie moet worden ontwikkeld. En dat de gemeente daarom plaats moet zoeken voor 95,5 MW windenergie. Uit een papieren brief die ik vorige week ontving maak ik op dat die duurzaamheid van windenergie voor de provincie Groningen een soort geloofsartikel is; dus heel diep zit. Toch gaat het hier om bijgeloof.

Als ik de definities van de Verenigde Naties (Brundtland) en van Samsom er bij pak, dan blijkt zonneklaar dat Windenergie helemaal niet duurzaam is. Dat komt omdat alles wat nodig is om wind om te zetten in windenergie in de kortste keren is uitgeput of vervuilend is. Om te beginnen zijn onze huishoudportemonnees er niet op berekend om tientallen miljarden euro’s op windenergie toe te leggen. Ook vernielen windparken op grote schaal onze schaarse ruimtelijke kwaliteiten. Verder mogen windturbines vogels en vleermuizen bij tienduizenden vermoorden. In Duitsland wordt elk jaar op duurzame wijze gehakt gemaakt van een kwart miljoen vleermuizen. Kijk om U heen en U merkt dat de mensen slaande ruzie krijgen omdat de ene groep aan de turbines wil verdienen en de andere daar alleen maar last van krijgt. En dan praat ik nog niet over de geluidshinder die het leven ernstig aantast (vraag het aan de mensen in De Lethe) en waarschijnlijk gezondheidsproblemen veroorzaakt.

Ook de materialen die in de turbines worden verwerkt zijn allerminst duurzaam want schaars en/of erg vervuilend. Zo wordt in veel turbines neodymium verwerkt. Daarover wordt geschreven dat de winning ervan in China milieurampen veroorzaakt. Conclusie: iedereen die windenergie duurzaam noemt is niet goed bij zijn hoofd of heeft de bedoeling de goe–gemeente te beduvelen.

Toch wil de politiek met niet duurzame windenergie een wel duurzaam energiesysteem ontwikkelen. Hoe dat kan heb ik zowel aan de minister als aan de fractie van de PvdA gevraagd. Uiteraard is er geen antwoord gekomen. Laat de gemeente Emmen ophouden met windenergie duurzaam te noemen.

Fabel 2
Het volgende sprookje is dat windenergie goed is voor het klimaat. Het zou de opwarming van de aarde tegengaan. Zowel het Centraal Planbureau als het parlementaire onderzoek, “Kosten en effecten klimaat– en energiebeleid”, van november 2012 komen tot de conclusie, dat windparken geen invloed hebben op de hoeveelheid CO2 die wordt uitgestoten. Aangezien deze CO2 schuldig is bevonden aan de gevreesde opwarming betekent dit, dat daar met windenergie helemaal niets aan kan worden gedaan. Ook dit veel gebruikte klimaatargument om turbines te bouwen is dus vals.

Fabel 3
Propagandisten van windenergie blijven roepen dat de bouw van al die turbines een flinke boost aan onze economie geeft. Ook Nijpels roept dat het energieakkoord voor 15000 banen zal zorgen. Dat is lariekoek. Want wat de windenergie op de ene plek aan banen oplevert gaat op andere plekken weer verloren.

Ik zal dat uitleggen. Stel dat Walmart, Familia of Carrefour een megavestiging in Emmen wil hebben. Dan zullen zij beweren dat er werkgelegenheid voor wel 600 mensen zal worden geschapen. Wat zij natuurlijk verzwijgen is dat er door hun komst in Emmen en omgeving zoveel middelgrote en kleine ondernemers met hun toeleveranciers kapot gaan dat daar een verlies van wel 1000 banen tegenover staat. Verdringing komt niet in het woordenboek van Nijpels en consorten voor.

Minstens zo belangrijk is dat de windenergie de komende 15 jaar een bedrag van 60 miljard euro subsidies op zal slorpen. Helaas lopen er in dit land plenty kortzichtige mensen rond die zeggen: Nou en ... dat geld komt toch van de regering? Het antwoord daarop is: nee, al die tientallen miljarden komen niet van de regering maar uit de huishoudportemonnee van U en van mij. Ongeacht of U arm of rijk bent. Dat is een geweldige aanslag op onze koopkracht. En juist die koopkracht moet voor extra werkgelegenheid zorgen. Lees daar prof.dr. Jaap van Duijn maar op na (Telegraaf 28 febr. 2015).

Het komt er dus op neer dat de ontwikkeling van windenergie een probaat middel is om onze werkgelegenheid om zeep te helpen. Hier en elders, want in Spanje heeft men berekend dat daar tegenover het scheppen van één groene baan het verlies van twee reguliere banen staat. Ons CPB blijft aan de voorzichtige kant en schrijft over de voorgenomen bouw van 6000MW windenergie op het land, dat “de welvaartsbaten van de werkgelegenheid verbonden aan dit project nihil zijn”. Ook die extra werkgelegenheid kunnen we dus schrappen.

Fabel 4
Ik ga nu nog één keer met U proberen om iets te vinden dat de bouw van windturbines zou kunnen rechtvaardigen. Keer op keer worden wij bang gemaakt voor het opraken van de fossiele brandstoffen. Die bangmakerij is overdreven. De fossiele voorraden zijn nog enorm en bovendien zijn er zat alternatieven. Maar dit terzijde. Kunnen windturbines bijdragen aan het besparen van fossiele brandstoffen? Het antwoord hierop is ja, dat kunnen ze. Blijft over de vraag of ze wat dit betreft ook zoden aan de dijk kunnen zetten. Het antwoord op deze vraag is nee. Een 5-tal knappe koppen (Udo, Le Pair, Van den Berg, Verkooyen en De Groot) heeft uitgerekend dat de turbines voor 11/12e deel van hun vermogen géén bijdrage leveren aan het besparen van fossiele brandstof. De bijdrage die ze voor 1/12e van hun vermogen leveren is verwaarloosbaar, is 'pissing in the ocean' zouden de Aussies zeggen.

Tussenbalans
Dit was een zeer verkorte analyse van nut en noodzaak van windenergie. Daaruit vallen de volgende conclusies te trekken.
a) Windenergie is niet duurzaam, heeft geen enkele invloed op de opwarming van de aarde, vernietigt eerder banen dan banen te scheppen en heeft geen noemenswaardige betekenis voor de besparing van fossiele brandstoffen.
b) Windenergie is nutteloos maar plundert wel onze welvaart en stort veel plattelandsgemeenschappen in ellende.
c) Verder laten wij ons opjutten. Er zou haast bij de energietransitie zijn. Dat is niet waar. Er is tijd zat. Bovendien wordt die transitie methodologisch gezien volstrekt chaotisch aangepakt. Niet de energietransitie is het probleem. De milieuorganisaties, de politiek en de geldwolven die van die transitie een janboel maken zijn het probleem. Als slechts een fractie van de tientallen miljarden euro’s die nu aan windenergie worden verspild worden gebruikt voor onderzoek naar fundamentele innovaties, dan is het transitieprobleem naar mijn mening in de kortste keren opgelost.

d) De chaotische aanpak van de transitie gebeurt omdat ons land door decennia–lang polderen is opgeschoven van een democratie in de richting van een corporatieve staat. Dat is een staat waarin groeperingen die het eigenbelang nastreven het voor het zeggen hebben. De verfoeilijke crisis– en herstelwet en de rijkscoördinatieregeling passen in dit proces.

Monsterverbond
Deze merkwaardige verzameling van eigenbelangenbehartigers heeft In 2013 een monsterverbond gevormd dat heeft bedacht dat er een energieakkoord moet komen. Dit akkoord voorziet in de bouw van 10 500 MW windenergie. Te realiseren op kosten van de zorgvuldig buiten het akkoord gehouden huishoudens die de komende 15 jaar 60 miljard euro zullen moeten dokken. Het motto van het akkoord luidt: jullie betalen en wij verdelen de buit. En dat allemaal onder de valse voorwendselen van duurzaamheid, 15000 banen… u kent die riedel leugens inmiddels wel.

Dit monsterverbond gedraagt zich als Fijenoord hooligans in Rome. Met al die windparken trekken ze een spoor van vernielingen. Net als die hooligans: uitsluitend voor de eigen lol en het eigen gewin. Dit verbond is machtig maar heeft toch één achilleshiel. Dat is dat zij niet kunnen bewijzen dat hetgeen zij willen nuttig en noodzakelijk is. Daarom zal er van die kant nooit een analyse van nut en noodzaak komen.

Noodzaak van peer–reviewed onderbouwing

In het kader van het energieakkoord worden de lagere overheden belast met taakstellingen voor de bouw van turbines. Die opdrachten zelf berusten op opportunisme en niet op een gedegen onderbouwing. Daarom is het ter voorkoming van willekeur noodzakelijk dat het windenergiebeleid een wetenschappelijke basis krijgt. Die basis moet bestaan uit een gecombineerde analyse van nut en noodzaak van windenergie enerzijds en een geografische of planologische maatschappelijke kosten–batenanalyse anderzijds. De hiervoor benodigde studies moeten peer–reviewed zijn. Dat wil zeggen door superdeskundigen gecontroleerd en goed bevonden.

In deze analyse moet worden vastgesteld in hoeverre er een causaal verband bestaat tussen de middelen (windturbines) en de eind– resp. tussendoelen. (Hetzelfde verband tussen tussendoelen en einddoelen moet worden onderzocht). Essentieel is dat de eind– en tussendoelen exact worden geformuleerd, zodat kan worden berekend welk percentage en tegen welke kosten windenergie kan bijdragen aan het bereiken daarvan. Tevens moet uit een ongelimiteerde (dus zonder bij voorbaat uitsluiting van politiek onwelgevallige energiebronnen) verkenning van energiescenario’s blijken welke alternatieve mogelijkheden zich zullen aandienen. Deze voorwaarde is essentieel omdat het zo vast staat als een huis, dat de toekomst van onze energiewereld zal worden bepaald door de uitvindingen die nog zullen worden gedaan of nu al in de pijplijn zitten.
De oplossing van de dilemma’s waarmee wij worstelen is dus simpel. Den Haag, de provincies en de gemeenten overhandigen bij alle plannen voor de bouw van windturbines de hiervoor geformuleerde analyses van nut en noodzaak en die van de ruimtelijke maatschappelijke kosten. Nee, niet opgesteld door ingehuurde adviseurs die opschrijven wat de opdrachtgever wil horen. Het gaat om volstrekt onafhankelijke deskundigheid en om peer reviewed studies. Die zijn niet duurder maar wel betrouwbaarder.

Correct beleid

Alle politieke partijen zullen dit moeten toejuichen. Want het vormt een unieke versterking van de politieke besluitvorming en beschermt het kiezersvolk tegen ongelukken. Dat is hard nodig want nu is windenergie een splijtzwam in de maatschappij. Daarbij gaat het warempel niet om een omgevingsvergunning voor het plaatsen van een vlaggenmast maar om megaprojecten met een enorme impact op onze welvaart en op ons dagelijkse bestaan.

Daarom mogen wij van onze bestuurders van hoog tot laag eisen dat zij dit protocol met terugwerkende kracht integraal op het energieakkoord toepassen. Dat zal veel misstanden oplossen én voorkomen.

Aldus Pieter Lukkes, em. hoogleraar geografie.

Voor mijn eerdere DDS–bijdragen zie hier.