Waarom lukt het banken niet hun kapitaal te versterken?

Gisteren reageerde voormalig minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Bert de Vries, op een column van econoom Mathijs Bouman over de broodnodige kapitaalversterking bij banken.

Klaarblijkelijk lukt het frauderende bedrijven als Imtech wèl om vers kapitaal op te halen, maar banken niet. Wat zegt dat over de sector?

De Vries wijst er in zijn column terecht op, dat de verplichting om meer kapitaal aan te houden (door Basel III, red.), slechts betekent dat vreemd vermogen wordt vervangen door of aangevuld met eigen vermogen. Dat extra kapitaal betekent vanzelfsprekend géén beperking, maar een vergroting van het vermogen om leningen te verstrekken. Als banken hun balans verlengen door winstinhouding of nieuwe aandelenuitgifte leidt dat juist tot extra mogelijkheden tot kredietverlening.

Er is dus iets anders aan de hand. Maar wat? De Vries oppert de gedachte dat de bonusregelingen van topbestuurders in gevaar kunnen komen. Immers, als die worden afgerekend op het behaalde rendement op Eigen Vermogen, en dat vermogen is fors toegenomen, dan daalt de winst per aandeel en dus het rendement. Daartegenover staat dat beleggers wellicht een lagere risicopremie hanteren, omdat de bankbuffers gestegen zijn. Hoe dan ook, ik denk dat er een andere reden is voor de lage aantrekkingskracht van beleggers voor bankaandelen.

Niet alleen is het risico aanzienlijk toegenomen met de al vijf jaar voortmodderende eurocrisis (waarvan het einde nog lang niet in zicht is), bovendien betekenen aandelenemissies een stevige verwatering van de zittende aandeelhouder. Daar komt bij, dat het rendement op Eigen Vermogen van veel banken vaak lager ligt dan de eigen kapitaalkosten (Cost of Capital), zoals uit deze studie blijkt.

Het bezwaar van De Vries richt zich echter op een andere kwestie. Adiseurs Peter van den Berg en Dolf van den Brink stelden in een artikel in het FD van 28 juni jongstleden voor om voor een bedrag van € 250 miljard gezonde hypotheken van de balans te halen door het in een 'Special Purpose Vehicle' te parkeren, die niet meegeconsolideerd hoeft te worden in de balans van de Holding N.V. Balansverlaging in plaats van verlenging dus. Zij motiveerden deze stap door te suggereren dat een bank nooit de € 20 tot € 24 miljard zou kunnen ophalen met een aandelenemissie. Abusievelijk werd daarbij gesuggereerd dat banken door dat SPV dan extra kredieten zouden kunnen verlenen aan het smachtende Midden- en Kleinbedrijf.

Terecht maakt De Vries enkele kritische kanttekeningen. Allereerst vraagt hij zich af, dat als een bank er niet in slaagt om € 20 miljard nieuw geld op te halen bij beleggers, er dan wel sprake is van een gezond bedrijf. Ten tweede gaan Van den Berg en Van den Brink er ten onrechte van uit, dat het weghalen van het gezonde deel van de hypotheekportefeuille geen effect heeft op de rendementseis die aan het achterblijvende (slechte) deel gesteld zou moeten worden. En tenslotte moet aan eventuele nieuwe kredieten aan het MKB gelijke rendementseisen worden gesteld als aan de verwijderde gezonde hypotheekportefeuille. Hoe geloofwaardig is dat? Stelt men die eisen namelijk niet, dan stijgt het beleggersrisico.

De banken vinden de voorstellen van Van den Berg en Van den Brink natuurlijk prachtig: het is in wezen een verkapte subsidie. Door de staatsgarantie, kan dat SPV tegen een minimale rente lenen van de ECB en steekt de bank de contante waarde van het renteverschil in haar zak. Een win-win situatie voor bank en belegger dus. Echter, met prudent bankieren heeft dit alles natuurlijk niets te maken, laat staan met de realisering van het doel om meer kredieten voor het MKB beschikbaar te maken. De ECB kondigde gisteren aan dat er geen € 400 miljard, maar € 1000 miljard aan goedkoop geld aan de banken zal worden geleend via een TLTRO (Targeted Long Term Refinancing Operation), onder voorwaarde dat er nieuw geld in de economie wordt gepomt, maar ik waag het te betwijfelen dat dit lukt. Het geld is in porties beschikbaar vanaf september 2014 en de banken moeten het teruggeven als ze na twee jaar niet hebben bewezen het door te lenen in de economie. Maar dan hebben ze wel twee jaar lang goedkope miljarden gehad die ze elders tegen een beter rendement konden wegzetten.

De Vries besluit zijn column met de terechte verzuchting, dat het treurig zou zijn als DNB en ECB zich zouden lenen voor de balanstruc van Van den Berg en Van den Brink. Diep treurig, zou ik eraan toe willen voegen.

Hier vindt u een overzicht van mijn columns en u kunt mij hier volgen op Twitter.