Wat de PvdA kan leren van de Duitsers

De Duitse sociaal-democraten zijn druk bezig om door middel van hervormingen de partij weer relevant te maken. De Partij van de Arbeid zou er een zinnige les uit kunnen trekken.

Ook bij onze Oosterburen valt er niet zoveel te halen voor sociaal-democraten en christendemocraten. CDU en CSU staat er belabberd voor in de peilingen, de sociaal-democraten mogen blij zijn dat de inheemse GroenLinks/D66-kloon Die Grünen het zo formidabel doet op het moment (qua kiezersschare uiteraard, inhoudelijk huil ik er dagelijks stilletjes om). In één ding hebben de sociaal-democraten een goede keuze gemaakt: de SPD heeft twee partijvoorzitters verkozen die zich een slach in de rondte werken om de partij er bovenop te krijgen. Gaat dat lukken?

Uiteraard hoop ik van niet, maar de formule is interessant. De partij heeft een gigantisch probleem omdat het een logge, vakbond-achtige structuur heeft. De SPD werkt met een eigen parlement en allerlei instituten die op geheel eigen wijze hun eigen macht binnen de partij veilig stellen. Dat is leuk voor de mensen die in een parlement, schaduwkabinet, expertcomité of programmacommissie zitten, alleen zijn de leden dat een beetje zat.

Nadat Angela Merkel de macht in Berlijn greep, kon Gerhard Schröder inpakken en kon de partij zich herbezinnen op haar positie. En zoals dat gaat in de betere zelfbevlekkende kringen, was iedereen schuldig behalve zijzelf. Onacceptabel, vonden Sigmar Gabriel en Andrea Nahles. Ze besloten zich in het centrum van de macht te wurmen en beloofden zich in te spannen voor een partijhervorming die ervoor zou zorgen dat er weer beslissingen genomen konden worden en dat de beslissers ook afrekenbaar zouden worden.

De leden gaven ze groot gelijk. Gabriel kreeg zijn mandaat van liefst 94,2 procent van de aanwezigen, Nahles deed het met 74,8 procent ook niet onaardig. Voor de duidelijkheid: Nahles was kritisch geweest over Schröder en had daarmee vanzelfsprekend niet alle handen binnen de partij op elkaar gekregen. In dat licht is een riant mandaat van driekwart van de stemmen geen sinecure.

Een heel duidelijk mandaat, maar ook een heel duidelijke opdracht. Slagen Gabriel en Nahles er niet in de strontkar naar buiten te rijden, dan is het einde oefening en mogen ze hopen via de partij nog ergens een leuk burgemeesterschapje ver weg van Berlijn te bemachtigen.

De Partij van de Arbeid heeft een heel andere partijstructuur en zit met de aanwezigheid van Lilian Ploumen ook niet verlegen om een nieuwe partijvoorzitter. In de persoon van Job Cohen hebben ook de Nederlandse sociaal-democraten echter een levensgroot probleem. Cohen doet het, mocht het u niet zijn opgevallen, waardeloos. Hij kan - helaas voor de partij, gelukkig voor het land - alleen niet ophoepelen.

Job Cohen heeft geen duidelijk mandaat waarop hij afgerekend kan worden, en dat breekt de partij nu op. Enkel met een echt goed excuus kan hij het parlement en het partijleiderschap de rug toekeren. Het vice-voorzitterschap van de Raad van State is er daar één van, al zal dat zeer waarschijnlijk naar Piet Hein Donner gaan. Behalve die functie is er extreem weinig dat hem uit Den Haag kan redden. Een burgemeesterspost zou wat potsierlijk zijn als je het burgemeesterschap van de grootste partij naast je neerlegt om partijleider te zijn, en God heeft naar verluidt nog geen VUT- of verscheidensplannen.

Als de partij met niet al te veel schade van Cohen af wil, dan doet ze er verstandig aan hem spoedig te vervangen omdat daarmee de aanloop naar de volgende verkiezingen het langst is. De nieuwe partijleider - er gaan geluiden op dat Ronald Plasterk en Diederik Samsom het samen moeten gaan invullen - krijgt zowel het duidelijke mandaat als de duidelijke opdracht die Nahles en Gabriel ook kregen.

Door een opdracht mee te geven, krijgt de partij een geldig excuus om bij gebleken ongeschiktheid het partijleiderschap opnieuw beschikbaar te stellen. Daarmee is het een uitstekende manier om ervoor te zorgen dat er in de partij weer eens met de vuist op tafel wordt geslagen.

Op dit moment is er geen enkele reden om aan te nemen dat de PvdA over tien jaar weer op vijftig zetels staat. Voor de democratische verhoudingen is het niet slecht als alle partijen met de sterkst mogelijke bezetting aantreden.