Waarom hebben we eigenlijk een centraal examen?

Er wordt al jaren gesproken over afschaffing.

Vandaag beginnen meer dan 200 duizend scholieren aan hun eindexamens. Persoonlijk vind ik eindexamens op hun best een noodzakelijk kwaad. Het is nogal krankzinnig om, voor een VWO-leering, zes jaar schoolgaan in een kleine drie weken examinering te persen en daarvan de helft van het eindcijfer te laten afhangen. Ik vraag me af wat de eindexamenresultaten van een leerling over zijn kwaliteiten zeggen. Toen ik centraal examen deed, waren in ieder geval bijna alle meisjes - slim of minder slim - haast hysterisch van de zenuwen. Ik kan me niet voorstellen dat dat hun cijfers goed heeft gedaan.

Op de universiteit bestaat er zoiets als een mastersexamen. De student wordt gedurende een uur nog eens even goed doorgezaagd over zijn scriptie. De verdediging van de scriptie kan tot een punt verschil maken voor het eindcijfer. De examinering gebeurt door de eerste en tweede lezer en de voorzitter van de facultaire examencommissie. Die openbare ondervragingen liegen er niet om: op de VU wordt momenteel overwogen publiek niet langer toe te laten, omdat familieleden en vrienden tijdens het examen steeds luidruchtiger hun afkeuring laten blijken over de harde behandeling van de kandidaat.

Opvallend genoeg is het op de universiteit dus prima mogelijk om gedurende een opleiding examens af te nemen en dat af te sluiten met een interne intellectuele martelsessie. Waarom dan niet op in het middelbaar onderwijs? Ik ben bang dat het antwoord daarop tegelijkertijd de reden is waarom we nog lang niet van het centraal examen af zijn; schoolexamens worden nogal eens zodanig in elkaar gedraaid, dat zelfs de grootste schlemiel ze kan halen. Scholen in achterstandswijken én bekakte eliteschooltjes doen er alles aan de cijfers van hun niet al te briljante leerlingen op te leuken. Met dergelijke praktijken is het tegenwicht van een landelijk examen noodzakelijk.

Dergelijke scholen verpesten het uiteindelijk voor de leerling. Niet per se omdat ze hun leerlingen te hoog inschalen, maar ook doordat door hun praktijken die vermaledijde centrale examens nog altijd nodig zijn.