'Vloeken vanaf de kansel'

Deze woorden legde presentator Chris Kijne van het programma Buitenhof gisteren oud-CPB directeur Teulings in de mond: 'vloeken vanaf de kansel'. Teulings was te gast om te komen praten over de al meer dan zes jaar durende eurocrisis en omdat hij samen met diens collega Richard Baldwin recent een e-book had geredigeerd onder de spraakmakende titel 'Secular stagnation: Facts, causes and cures', met bijdragen van diverse topeconomen. De titel verwijst naar een uitspraak van de voormalige Amerikaanse minister van Financiën, Larry Summers, die vorig najaar waarschuwde voor een langdurige economische stagnatie in zowel de VS als de EU. 'Een doemscenario ligt op de loer', aldus presentator Kijne.

Het werd een teleurstellend interview. Teulings overtuigde niet, zijn analyse was armoedig en hij werd ook niet kritisch doorgezaagd. Op deze manier kan de Publieke Omroep zich de moeite en de tijd beter besparen, want het levert niets op. Behalve ergenis wellicht.

Volgens Teulings ligt de stagnatie in de eurozone niet aan de constructie van de muntunie, maar aan de voortdurend dalende reële rente's. Ja, I kid you not. Teulings zei letterlijk:

Natuurlijk meneer Teulings, het lage rentebeleid van de ECB is de oorzaak van de eurocrisis. Hoe bestaat het dat Kijne hier Teulings niet aan zijn jasje trok? Teulings maakte het nog bonter door te stellen dat de economie stagneert omdat de Chinezen teveel sparen, omdat ze daar geen goed sociaal zekerheidsstelsel hebben. Het zal best dat de Chinezen sparen, maar wat heeft dat met de eurocrisis te maken? Of met de lage rente van de ECB?

De feiten zijn, dat de eurozone als geheel al jarenlang slecht draait, eigenlijk al vanaf 2009. Het doen voorkomen dat dit 'slechts' een (tijdelijke) stagnatie is, veroorzaakt door de lage rentes is kolderiek. Ten eerste is er wel degelijk sprake geweest van een forse krimp bij veel (zuidelijke) eurolanden, maar omdat er geen enkel zicht op verbetering is, mag je die 'stagnatie' best 'eindeloos' noemen. En waren het niet juist de zuidelijke landen, onder aanvoering van Frankrijk, die er bij de ECB telkens op aan hebben gedrongen de rente verder te verlagen? En heeft Merkel niet juist het tegenovergestelde bepleit? En wat deed de ECB, met haar oververtegenwoordiging van tekortlanden? Ze gaf Frankrijk cum suis haar zin. Dit is het eerlijke verhaal, en dat weet Teulings heus wel, maar hij mag/wil het niet zeggen, want de euro is heilig.

Sterker, Teulings maakte van de loepzuivere voorzet van Kijne gebruik om te pleiten voor een Verenigde Staten van Europa en het aanzetten van de geldpers als oplossing voor de eurocrisis. Immers, zo redeneert Teulings, in de VS heeft het monetaire verruimingsbeleid wel gewerkt: 'de economie groeit daar weer, het nationaal inkomen is daar weer beduidend boven het niveau van 2008, alleen de werkloosheid in Amerika is dramatisch'. Dat moeten we dus hier ook doen, aldus de man, die bij zijn (gedwongen) afscheid als CPB-directeur nog beweerde dat Nederland de euro helemaal niet nodig had gehad om dezelfde voordelen van de Interne markt te realiseren. Wie of wat heeft hem zó van inzicht doen veranderen? Zou een interessante vraag van Kijne geweest zijn.

Teulings verkondigt hier het eurofiele praatje dat we in 'Europa' (steevast wordt het continent genoemd, waar de eurozone bedoeld wordt) een gezamenlijk economisch begrotingsbeleid nodig hebben (steevast noemt hij de Engelse term 'fiscaal' beleid, wat iets heel anders is), maar dat dit door de afzonderlijke lidstaten niet mogelijk is. Met andere woorden: er moet één centrale Europese economische regering/beleid komen, net als in de VS en het probleem is over. Deze voorstelling van zaken is zowel misleidend als foutief. Zij is misleidend, omdat niet wordt ingegaan op de dieperliggende oorzaken van de eurocrisis (de eenheidsrente) en foutief, omdat gesuggereerd wordt dat de problemen voorbij zijn als er een gezamenlijk economisch begrotingsbeleid wordt gevoerd. Teulings pleit in feite voor een permanente transfer van Noord naar Zuid, het Franse model zeg maar.

Geen enkele kritische vraag van de presentator, sterker, het leek er op dat dit hele gesprek van te voren in scène was gezet en tot in detail met elkaar was doorgesproken. De overheid moet nu fors investeren om uit de crisis te komen, zo luidde de boodschap. Geen woord over de enorme staatschuldenberg, die nu al in de eurozone tot onoverkomelijke problemen zorgt. En om die problemen op te lossen is het voorstel om nóg meer schulden te maken! En Teulings motiveerde dat door te stellen dat mensen (beleggers, pensioenfondsen) 'de behoefte hebben aan plekken om hun geld veilig te stallen'. Juist ja, dus we moeten de staatsschulden verhogen, omdat beleggers behoefte hebben hun kwartjes ergens 'veilig' te stallen? Hij zei het echt (zie hier, vanaf minuut 47 ongeveer) en kon zijn gezicht nauwelijks in de plooi houden.

Volgens Teulings zitten 'we' als 'Europa' al in een Japan-scenario, dat al 20 jaar lang probeert hun stagnerende economie aan te zwengelen, maar daar niet in slaagt. 'Er is veel schade aangericht in de eurozone' zei Teulings, 'we hadden nu een 15 tot 20 procent hoger BBP moeten hebben', maar over de dieperliggende oorzaken geen woord. Tja, wat moet je ermee?