Een gevangenisstraf is uiteindelijk bedoeld om maatschappelijke harmonie te hervinden.
Collega Michael schreef gisteren over het onzalige plan om veroordeelden maximaal twee jaar van hun straf te laten betalen; zo'n 16 euro per dag. Helaas is hij voorstander van dit plan, zoals voor zovelen geldt dat een veroordeelde niet 'keihard!1!!' genoeg gestraft kan worden. Naar mijn idee stamt deze ongestilte honger naar a priori strenger straffen uit een wraakmotief. Twee gedachten daarover.
In de eerste plaats worden gevangenisstraffen die de rechter vonnist effectef verzwaard met een geldsanctie. Allemaal prima volgens de meesten, want 'keihard!1!!'. Alleen kan ik me voorstellen dat een rechter daarmee rekening houdt en de strafduur verkort, omdat de strafduur verzwaard is door betaaldetentie. Kortere gevangenisstraffen dus. Enfin, het zou best kunnen dat ik ongelijk heb en dat rechters de detentieduur niet verkorten. Dat betekent dus dat de geldsanctie een extra straf is die niet wordt gecompenseerd door een reductie van het aantal krassen in de muur.
Als gevangenisstraffen effectief verzwaard worden, betekent dat vooral een voordeel voor de mensen die buiten gevangenismuren hogere straffen eisen. Betaalde detentie is zo bezien een eenzijdig voordeel voor 'de maatschappij'. En daar is op zich niets mis mee; in het geval van een misdaad moet de samenleving zijn wraak kunnen nemen, dat voorkomt onrust en is in zekere zin rechtvaardig.
Er is echter een grens aan de bevrediging van die wraak, want het inbouwen van dat motief in de rechtsstaat is er niet alleen op gericht om hongerende onderbuiken te stillen. Het is uiteindelijk bedoeld als onderdeel van een tweezijdig proces waardoor delinquent en samenleving uiteindelijk weer samenkomen. Mensen moeten zich namelijk realiseren dat gevangenen uiteindelijk terugkomen in de maatschappij. Wie daar niet op zit te wachten moet voor elk delict de doodstraf instellen.
Wie dat wat ver vindt gaan, is zich er ongetwijfeld van bewust dat een gevangenisstraf geen eenzijdige maatschappelijke genoegdoening kan zijn, maar in wezen een proces is van boetedoening voor een delict. Dit stelt de veroordeelde in staat een straf te betalen voor zijn misdaad én het geeft de samenleving een kans zo iemand weer op te nemen; de delinquent is immers gestraft. Een gevangenisstraf is onderdeel van een tweezijdigheid waar zowel maatschappij als gevangene baat bij hebben, omdat beide uiteindelijk tot elkaar veroordeeld zijn. Een samenleving die eenzijdig straft uit wraak, ontkent dat en ondermijnt als zodanig zelfs de mogelijkheid tot een harmonische samenleving.