Verenigde Staten van Europa is gevaarlijk waanidee

Federalisme lijkt ook in Nederland weer voet aan de grond te krijgen.

Naar aanleiding van het Zomergasten-optreden van Guy Verhofstadt schreef ik zo'n drie maanden geleden een stuk over het waanidee van een federaal Europa. Verhofstadt is daar een groot voorstander van, en op dat moment verkeerde ik nog in de veronderstelling dat hij daarmee tot een minderheid behoorde. Niet voor niets kopte ik 'Guy Verhofstadt, laatste der federalisten.' Ook schreef ik dat Verhofstadts voorliefde voor een Verenigde Staten van Europa (VSE) nog enigszins viel te begrijpen: hij is een Belg en dat 'land is intern immers nog verdeelder dan de EU-lidstaten.'

Maar nu de eurocrisis almaar blijft doorrazen, lijkt Verhofstadt ook aanhang buiten België te verwerven. Zo kopte de Volkskrant gister op haar opiniepagina: 'Wees gewoon eerlijk: we gaan op weg naar een federaal Europa'. Tot mijn grote schrik was dit artikel niet ondertekend door een ietwat verstrooide Belg maar door de Nederlanders Jolande Sap en Bas Eickhout (wellicht overbodig te melden: het stuk staat positief tegenover een VSE). Zij schrijven: '[W]e gaan op weg naar een federaal Europa. Elke andere optie leidt tot ontmanteling van de euro.' Een werkelijk waar absurd idee, dat alleen maar tot zeer grote onrusten zal leiden onder de bevolkingen van de diverse Europese landen. Daarom nog maar eens de drie redenen tégen een Verenigde Staten van Europa.

Ten eerste zijn Europese landen al honderden jaren gewend aan hun eigen nationale soevereiniteit en hechten daar veel waarde aan. Dit simplistisch afdoen als goedkoop nationalisme miskent het belang dat de landen en hun burgers eraan hechten.

Ten tweede deelden bijvoorbeeld de Amerikaanse staten een gezamenlijke cultuur (voorstanders van een VSE verwijzen namelijk meestal naar de VS als lichtend voorbeeld). Natuurlijk waren er wel degelijk verschillen tussen het Noorden en Zuiden, maar de gedeelde hang naar vrijheid - tegenwoordig als typisch Amerikaans aangemerkt - verbond hen. Wanneer Sap en Eickhout schrijven dat 'zo'n federatie moet ook democratisch gelegitimeerd zijn', miskennen ze juist dit punt. Er kán gewoonweg geen democratische legitimatie voor een VSE zijn zo lang er geen Europees volk (demos!) bestaat. Het opdringen van een VSE zal alleen maar tot onrust leiden. Zoals Ad Verburgge in Tijd van Onbehagen treffend schrijft: '[H]et moedwillig afdwingen van een politieke en institutionele eenheid kan (...) de innerlijke verdeeldheid tussen de burgers van Europa doen toenemen.' Alhoewel die innerlijke verdeeldheid er nu al is - de Europeaan bestaat immers niet, wat Eurofielen u en mij dan ook nog zo graag willen laten geloven, een Nederlander heeft cultureel net zoveel gemeen met een Griek als met een Koreaan -, kan die verdeeldheid altijd nóg groter. Helemaal in tijden van economische onrust is dat zeer wel denkbaar.

Ten derde, en tot slot, dan het het feit dat met name de Noord-Europese lidstaten hun burgers (zeer) uitgebreide verzorgingsarrangementen bieden, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld hun Oost en Zuid-Europese mede-lidstaten. Een VSE zou of harmonisering van die arrangementen betekenen of een vlucht uit staten waar die arrangementen niet worden aangeboden naar staten waar zij wel worden aangeboden. Beide scenario's zijn onwenselijk.

Mijn vorige stuk over de VSE sloot ik af met de gekscherende opmerking dat ik hoopte dat ook Verhofstadt in zou gaan zien dat een VSE onwenselijk is. Maar drie maanden later lijkt het helaas meer op zijn plaats de hoop uit te spreken dat de aanhang voor dit gevaarlijke waanidee zich niet verder uitbreidt.

foto: futureatlas.com - flickr