Untergang?

Afgelopen week heb ik met stijgende verbazing het hoopvolle gekakel van veel ‘politieke analisten’ aangezien, die allen beweerden dat de coalitie op het punt staat uiteen te vallen. Toegegeven, er zijn een hoop zaken die in de afzienbare toekomst tot spanningen binnen de coalitie zullen leiden, maar een uiteenvallen van coalities is grosso modo te wijten aan slechts drie oorzaken:

1) Persoonlijke spanningen of groot wantrouwen tussen de leiders van de coalitiepartijen
2) Onoverkomelijke principiële meningsverschillen tussen de partijen over een dossier waarover acuut beslissingen dienen te worden genomen
3) Het vooruitzicht van electorale winst na een breuk.

In de opinie van genoemde analisten zou het CDA dienen aan te sturen op die breuk. Wie bovengenoemde redenen voor een breuk in gedachten houdt, kan slechts smalend lachen om deze verkondigde meninkjes.

Wat was ook alweer de aanleiding? Het CDA was gezakt naar een all-time low van tien zetels in de peilingen. Opnieuw, toegegeven, onder normale omstandigheden zou dat een belangrijke reden voor zenuwen en opspelende sentimenten tussen de coalitiepartijen zijn. Maar we leven thans niet tijdens normale omstandigheden. Hoe interessant het ook is dat een regeringspartij meer bewindspersonen levert dan zij in de peilingen nog aan zetels lijkt te gaan halen (een unicum, zowel in Nederland als daarbuiten), voor de klassieke politieke spelletjes is de tijd hoogst ongeschikt.

Wat betreft het rijtje redenen hierboven: van 1 is geen sprake en voor 2 is er vanuit het perspectief van het CDA evenmin veel aanleiding. Over 3 kunnen we kort zijn: als het CDA de coalitie opbreekt en er verkiezingen moeten volgen, dan zou 10 zetels nog wel eens aan de hoge kant kunnen zijn van het te verwachten resultaat.

Nieuwe gedogers?
Maandagavond echter zat daar bij P&W de politieke analist van NRC/Handelsblad, Pieter van Os. Deze olijke fantast had een oplossing die ik nog niet eerder serieus had zien bespreken, en dat zegt wat. Hij denkt dat er zonder verkiezingen eenvoudig een nieuw gedoogakkoord in elkaar kan worden getimmerd, dat zou worden ondersteund door GL, D66 en CU. Het oude gedoogakkoord zou immers zonder consequenties kunnen worden opgezegd? Over politieke onbetrouwbaarheid, en het geheugen van de kiezers sprak hij maar niet. Dat zou zijn plannetje doorkruisen, terwijl het zo leuk klonk, en het het linkse deel van de natie een hart onder de buikriem stak.

Dat deze partijen nu ruim een jaar roepen dat dit ‘rampzalige’ kabinet zo snel mogelijk weg moet, deed blijkbaar niet ter zake. Dat de geloofwaardigheid van deze partijen volledig te grabbel zou gaan evenmin. Zij zouden gaan gedogen! Dat ze dat op ter zake doende dossiers al vaak doen, zodat er voor het kabinet weinig aanleiding is tussentijdse commotie te veroorzaken, kwam hem evenmin goed uit.

Programmatisch zijn de verschillen tussen die beoogde coalitiepartijen enorm. En dan nog, wat is er voor deze partijen eigenlijk te winnen? Dat GL graag serieus wil worden genomen ten koste van veel dat haarzelf lief is staat sinds de doorgang van de Kunduz-missie wel vast. De CU heeft aan de macht geroken, maar zou beter moeten weten dan zich hiervoor te lenen. Iets wat ik trouwens ook niet verwacht.

Maar de meest onwaarschijnlijke deelnemer aan deze gedroomde variant is toch wel D66. Deze partij stemt in stilte met veel van de regeringsmaatregelen in (evenals ongeveer de helft van haar kiezers), en oogst tegelijkertijd veel ontevreden kiezers die weglopen bij PvdA en CDA, die ook niet verder kijken dan de neus van Pechnokkio lang is. Als deze partij geen ministers mag leveren, maar wel officieel medeverantwoordelijk wordt voor een groot deel van het beleid, zal zij in de peilingen een val maken vergeleken waarbij de teruggang van het CDA nog kinderspel is. En zoals ik hierboven al aangaf, veel reden om een deel van de zwarte piet voor pijnlijke maatregelen op zich te nemen is er feitelijk niet. Zoals het gaat, gaat het D66 best.

CDA breekt niet
Het enige alternatief is dat het CDA breekt, en de schuld van de breuk op zich neemt. Maar het CDA is daar helemaal niet klaar voor. Als iets het afgelopen jaar duidelijk geworden is, is het dat het ontbreken van een leider die autoriteit uitstraalt een essentieel gebrek is van het huidige CDA. Zoiets scheelt nu eenmaal massa’s kiezers, simpeler kun je het niet uitleggen.

De lokale verkiezingen in de gemeente Kroon van Holland afgelopen week, lieten zien dat het CDA lokaal 40% van haar stemmenaandeel ten opzichte van de gemeenteraadsverkiezingen 2010 inleverde, en ook die uitslag was al een dieptepunt voor de partij. En dergelijke verkiezingen zijn gewoonlijk relatief gunstig voor partijen als VVD en CDA. Die uitslag lag dus in lijn met het gepeilde verwachtingsniveau.

Het CDA mag blij zijn als het kabinet de rit uit kan zitten. Haar enige alternatief is dat haar een principieel probleem dat voor de kiezers herkenbaar is op een presenteerblaadje wordt aangeboden. Hoezeer Geert Wilders er op vertrouwt dat ook die weg voor het CDA niet openstaat, bleek toen hij twitterde dat er voor niet in het gedoogakkoord opgenomen bezuinigingen eerst maar eens voor een bedrag van 4 miljard in Ontwikkelingssamenwerking moest worden gesnoeid. Dat is zo ongeveer het enige heilige huisje dat het CDA bereid is te willen verdedigen, en door juist dat te noemen gaf Wilders aan bereid te zijn hoog spel te willen spelen.

PVV
De PVV zit niet te wachten op nieuwe verkiezingen, want dit kabinet is de lakmoesproef van haar betrouwbaarheid als regeringspartner. Maar als het CDA pertinent hari kiri wil plegen, zijn Wilders en de PVV niet te beroerd om de scherven op te rapen, zo was de bedekte boodschap. Henk Bleker trapte er in, Maxime Verhagen niet.

Als er de komende maanden iets aan dit kabinet zal veranderen, is het ten hoogste de bezetting van een aantal CDA-posten. Nu Donner zeer waarschijnlijk naar de Raad van State vertrekt, de positie van Jan-Kees de Jager door de financiële perikelen rond de euro op termijn wellicht onhoudbaar zou kunnen worden, en Henk Bleker meer en meer een ongeleid projectiel blijkt te zijn, heeft de partij een uitgelezen kans haar imago fundamenteel te verbeteren.

Deze week werd bekend dat Camiel Eurlings niet beschikbaar is als nieuwe leider van het CDA. Dat neemt niet weg, dat hij een uitstekende keus zou zijn om Donner op te volgen. Wat daarna komt, komt daarna. Bleker vervangen lijkt verstandig, liefst door een faalhaas als Koppejan, waarmee immers opnieuw een risicofactor uit de Kamerfractie wordt geëlimineerd.

Ruding?
Het vervangen van JK de Jager door iemand als Onno Ruding is dan wellicht nog niet meer dan een natte droom, maar is het onwaarschijnlijk? Ze mogen hopen dat hij wil. Het vertrek van Donner opent een vacature voor een grand old man, en Ruding is niet alleen iemand die voldoende gezag heeft, zowel algemeen als in financiële kringen, maar tevens heeft bewezen dat het landsbelang hem ter harte gaat.

Dat wijzigingen in het kabinet er aan komen heeft iets onvermijdelijks, maar het CDA kan er beter het beste van zien te maken dan zich onledig houden met gekakel dat ze niet waar kan maken. De peilingen van vandaag zouden best een opleving van het CDA kunnen laten zien. Maar het gekrakeel van afgelopen week zou met evenveel recht opnieuw een daling kunnen veroorzaken. Het doet er niet toe. Het CDA zit in een schuitje, en dat moet varen. Klagen dat ze zich in de boot genomen voelt zal de partij er niet bovenop helpen.