Rustig aan met de Russische beer

Het moet gezegd worden: Frans Timmermans heeft zich ontpopt tot een nuchtere en intelligente minister van Buitenlandse Zaken. Hij is zich bewust van onze plek in de grote boze wereld, en hij laat zich niet gek maken door de waan van de dag.

We hebben dus mot met de Russen. Dat is niet verstandig. Het is ook nog eens mot die het niveau van een caféruzie niet overstijgt. Er is een incidentje ontstaan met een dronken Russisch echtpaar met een diplomatieke status, daarna krijgt een Nederlandse diplomaat in Moskou bezoek van ongewenste elektriciens, en vervolgens wordt bij het voormalige clubhuis van de KGB in Den Haag ingebroken. Het gaat allemaal drie keer over niks. En Timmermans weet dat je voor dit niks niet de relaties met het enigszins boerse maar ook mysterieuze en melancholieke Rusland op het spel moet zetten.

De caféruzie met de Russen wordt gecompliceerd door de arrestatie van Greenpeaceleden. Ze hadden een spandoek op een boortorenplatform gehangen, en zijn vervolgens gearresteerd. Het Greenpeace-schip vaart onder Nederlandse vlag. De boortoren beschouwen de Russen als Russisch grondgebied. Het gebied waarin dit alles plaatsvond was internationaal.

Timmermans werkt hard om dit incident uit de buurt van de caféruzie te houden. Maar ook hier moet je de verhoudingen in de echte wereld in het oog houden. Als je in een rivier de zalmen wilt beschermen en het dus gaat opnemen tegen de beer die daar zijn voedsel vangt, moet je niet verbaasd zijn als de beer jou een opdonder geeft met een van zijn klauwen – dit is met Greenpeace gebeurd. Onze bedoelingen zijn goed, zeggen ze, we willen de wereld redden, dus mogen we iedereen sarren want het doel heiligt de middelen.

Die heilige onschuld werkt in de meeste westerse landen, maar dat is Rusland niet helemaal, en dat hoort de leiding van Greenpeace te weten. Dat spandoek is belangrijk, maar moet Nederland daarvoor een crisis met Rusland forceren?

Rusland is een uitzonderlijk land met een geschiedenis vol heroïek en lijden, onderdrukking en schoonheid. De rijkdommen en de bittere armoede onder de tsaren werden opgevolgd door decennia van linkse terreur, die aan talloze miljoenen mensen het leven kostte. Uit die puinhopen herrees een land dat vooral onder Poetin zijn plek onder de machtigen weer kon innemen. De exploratie van grote olie- en gasvoorraden legde daarvoor de basis, maar het is ook Poetins stevige hand die Rusland nodig had om overeind te komen uit zelfbeklag en chaos.

Beer

Rusland heeft sterke autocratische trekken. Er zijn talloze rechtszaken geweest waarin rechters zich door de belangen van de staat, zoals gedefinieerd door Poetin, en niet door de wetten hebben laten leiden. Zolang Rusland zich in deze fase bevindt, moet je de beer niet uitdagen. De beer komt achter je aan, en hij is sneller en dodelijker dan jij.

Ik kan niet verhullen dat ik de manier waarop Poetin optreedt vaak vermakelijk vind. Hij is bijna altijd schaamteloos in zijn behoefte om als zelfverzekerde macho te worden gezien, en dat is binnen westerse normen volledig taboe. In ons land hebben we Mark Rutte, die zo op het oog redelijk goed gebouwd is, nog niet met ontbloot bovenlijf op een paard zien zitten, of hem bij de jacht gadegeslagen, of op de judomat. Sinds Vladimir Poetin op het Russische toneel verscheen, heeft de Russische man, die gebroken alcoholicus wiens levensverwachting onder die van de mannen in Bangladesh lag, weer zelfrespect gekregen.

We mogen niet vergeten dat Poetin een uiterst gedreven en succesvol leider is van een reusachtig land dat ten dode was opgeschreven en onder zijn leiding de ergste uitwassen van armoede en achterlijkheid heeft overwonnen. Het gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking is dramatisch gestegen. Rusland kan daardoor ook weer internationaal een rol spelen – Poetin heeft Obama in het Midden-Oosten weggespeeld en is daar nu de bepalende machtsfactor geworden. Obama is een man die tussen de linkse metromannen van de Amerikaanse elite-universiteiten is opgegroeid. Poetin heeft zijn vormende jaren als KGB-officier doorgebracht.

Timmermans probeert nu het Greenpeace-incident te neutraliseren en door te schuiven naar internationale zeerechtorganisaties, en dat is verstandig. Greenpeace heeft de waarheid niet in pacht, ook al beweert de organisatie dat het dat wel heeft, en het onderneemt niet altijd zinnige projecten (een van zijn belangrijkste oprichters, Patrick Moore, heeft de organisatie al jaren geleden de rug toegekeerd) – dit is er een van.

Illusie

Als je het tegen Rusland wil opnemen, heb je een verdomd goede ‘exit strategy’ nodig. Maar de Greenpeacers denken dat ze met alles wegkomen. Dat is een illusie bij Poetin. De milieuorganisatie heeft nu even het land van oliereus Shell nodig om uit de problemen te komen, en dat moeten we doen zolang dat onze relaties met de Russen niet schaadt.

Zeker, ik ben voor het belang van moraal en ethiek in buitenlandse betrekkingen. Maar dan moet het wel ergens over gaan. Gedonder met diplomaten valt daar niet onder, en het Greenpeaceincident laat de organisatie – en ons – zien dat er machten zijn die geen geduld hebben wanneer ze worden uitgedaagd, dus moet je vooraf weten of je bereid bent je medewerkers aan gevangenissen bloot te stellen. Maar niet achteraf klagen.

Poetin is geen lieverdje, en daarvoor is hij ook niet ingehuurd. De wereld kent vele culturen, en Poetin is het product van specifieke historische omstandigheden. Hij is vorige week 61 jaar oud geworden, en is topfit. Hij gaat nog jaren mee. Hij is een beer die je met handschoenen aan moet benaderen. Greenpeace weet alles van beren – maar deze hadden ze over het hoofd gezien.

Het mag eigenlijk geen discussie zijn: natuurlijk gaat ons staatshoofd op bezoek in Rusland. De belangen van Nederland en die van Greenpeace vallen niet altijd samen. En wanneer dat wel het geval is, is ook Greenpeace geholpen wanneer onze Koning Poetin de hand schudt. Timmermans weet wat hij moet doen: hij neemt voor de Koning handschoenen mee.