'Roads to Recovery'?

Vandaag verscheen het Engelstalige boek 'Roads to Recovery' (Wegen naar Herstel) van het Centraal Plan Bureau.

Ik heb geen flauw idee waarom dat boek in het Engels is uitgebracht, misschien dachten ze bij het CPB dat de boodschap dan overtuigender zou overkomen? Of wellicht was het op last van de Europese Commissie? Wie zal het zeggen? Ik zal de belangrijkste conclusies van het boek even met u doornemen.

In het begeleidende Persbericht schrijft het CPB:

Het CPB suggereert hiermee dat die 'Grote Recessie' al voorbij is, maar dat zullen we moeten afwachten. In mijn ogen keert het welvaartsniveau van vóór de invoering van de euro niet meer terug, tenminste, niet zolang Nederland die eenheidsmunt blijft voeren c.q. de lidstaten van de muntunie niet in staat worden gesteld een rente te kiezen die correspondeert met de kracht van hun respectievelijke economieën.

Het CPB is optimistisch over de veerkracht van onze economie. Er is niets mis met optimisme, mits gestoeld op enig realisme. Dat realisme ontbreekt enigszins en van enige kritische kanttekeningen bij de euro is al helemaal geen sprake.  Daarmee is het een eenzijdig euro-propaganda verhaal geworden, dat niets zegt over hoe de groei had kunnen zijn zónder die groeivertragende en krimpbevorderende munt.

In het boek werkt het CPB drie verschillende herstelscenario's uit: een scenario met 'uitgestelde' groei, gematigde groei en aantrekkende groei. Zie de afbeelding hieronder.

(© CPB)

Het CPB heeft voor alle drie de herstelscenario's onderzocht welke aanwijzingen er op dit moment zijn voor ‘die wegen naar herstel’. Daartoe heeft het CPB analyses gemaakt van de financiële markten, de woningmarkt, de arbeidsmarkt, de productiviteit, de consumptie en de situatie in Europa voor een periode van zeven jaar. Te beginnen in 2016, toevallig ook het jaar dat het resolutie mechanisme van de bankenunie in werking treedt (het bankenfonds waarin banken in 8 jaar een bedrag bijeen moeten sparen van € 55 miljard, red.).

Mijn oordeel over dit CPB boek is niet erg positief. Ten eerste wordt niets gezegd over de oorzaak van de crisis, de one-size-fits-all euro (het CPB spreekt hardnekkig over 'financiële' crisis in plaats van het ware beestje bij de naam te noemen: eurocrisis). Ten tweede wordt gesteld dat vele economen die 'financiële' crisis niet aan hebben zien komen. Dat zal wel, maar er wordt niet bijgezegd dat ook vele economen die juist wél hebben zien aankomen. Ook in Nederland. We herinneren ons bijvoorbeeld Arjo Klamer, die in 1998 (en ver daarvoor) waarschuwde dat de euro ons land zou opbreken of de Groep van 70 Nederlandse economen die destijds hetzelfde hebben gedaan met een ingezonden brief in De Volkskrant. In het voorwoord vergelijkt directrice Laura van der Geest het herstel van de Nederlandse economie met een opvliegende eend (dat is ook het plaatje van de vookant van het boek), ik citeer:

Een opvliegende eend kan ook worden neergeschoten, om in de beeldspraak van Laura te blijven. Met andere woorden: ik koop er niets voor. Ze vervolgt haar voorwoord met:

Je zou dan verwachten dat er een diepgaande analyse komt van de desastreuze effecten die de euro heeft veroorzaakt aan de Nederlandse economie. Van de schade van de verkeerde conversiekoers tot de schade aan onze export. Maar he-le-gaar niets daarover. Wel wordt de financiële crisis uitgebreid beschreven, vanaf de val van Lehman Brothers, maar over de achterliggende oorzaak van de crisis in de eurozone geen woord. Men stelt dat ons land hard getroffen is doordat we een grote financiële sector hebben:

Juist ja. Ook in het vervolg blijft het bij een beschrijving van de feiten, echter zónder dat de onderliggende oorzaak wordt benoemd, laat staan verklaard. Gepoogd wordt de zaken te verklaren vanuit de standaard opvattingen van economische Vraag en Aanbod theorieën. Dat is allemaal leuk en aardig, maar is natuurlijk onvolledig als voorbij gegaan wordt aan de fundamentele verschillen tussen de respectievelijke economieën van de eurozone landen of aan de theorie van Optimale Valuta gebieden.

Ook blijft onderbelicht, dat Nederland met zijn open economie vooral afhankelijk is van de groei op de wereldmarkt en de Interne Markt. De aan het buitenland gerelateerde groei van het BBP is dus deels afhankelijk van factoren, die niet door Nederland beïnvloed kunnen worden. Er wordt met geen woord gerept hoe groot de groei had kunnen zijn als Nederland geen euro had gehad of -anders gezegd- als de eenheidseuro afgeschaft zou zijn. Het Verenigd Koninkrijk bewijst dat we helemaal geen eenheidsmunt nodig hebben om handel te drijven met andere landen. En tenslotte plaats ik vraagtekens bij het minimale scenario, het 'uitgestelde groei' scenario. Dát scenario gaat nog altijd uit van een groei van het BBP met 0,75% per jaar. Maar hoe waarschijnlijk is dat? Dit jaar mogen we blij zijn als de groei uitkomt op 0,2%.

Het boek stelt dat de lage groei en hoge werkloosheid die de Grote Recessie kenmerken, niet permanent zijn en dat de Nederlandse economie veerkrachtig is; dat de groei van de productiviteit kan terugkeren naar waardes van vóór de crisis, afhankelijk van variatie in technologische en internationale ontwikkelingen; dat de werkgelegenheid kan groeien en dat de werkloosheid zich ook kan herstellen tot haar evenwichtsniveau; dat herstel op de financiële markten en op de huizenmarkt essentieel is voor herstel van consumentenvertrouwen en kredietverlening door banken aan het middenbedrijf; dat toenemende inflatie en stijgende huizenprijzen bijdragen aan vermindering van de schuldendruk op overheden en huishoudens. Enzoverder. Dat mag dan allemaal wel waar zijn, maar als je een boek publiceert, dat op geen enkele wijze ingaat op de werkelijke oorzaak van wat 'de Grote Depressie' wordt genoemd, als je zelfs verzuimt om ook maar één poging te wagen uit te rekenen wat de kosten zijn geweest van de invoering van de euro en als je verzuimt om een scenario te maken wat het voordeel voor Nederland zou zijn geweest als we de euro niet hadden ingevoerd, dan rest mij slechts de conclusie, dat dit boek vooral is geschreven vanuit euro-propagandistische motieven. Voor mij verliest het CPB daarmee helaas haar geloofwaardigheid als onafhankelijk instituut.

Laat ik besluiten met een positieve opmerking: het boek biedt wel een aardig overzicht van de feitelijke gebeurtenissen, fraai ondersteund met verhelderende grafieken en uitgebreide bibliografieën na elk hoofdstuk.

Hier vindt u een overzicht van mijn columns en u kunt mij hier volgen op Twitter.