Rechtse experts weten het wel erg snel

Gisteren schreef ik een post op De Dagelijkse Standaard over onze perceptie van het rampennieuws uit Japan, 'Voor ons de zondvloed'. Een tikje ironisch, ik geef het toe. Veel reacties leverde het niet op, dus controversieel was het blijkbaar niet. Toen ik gisteravond terugkeek, bleek er precies één persoon te hebben gereageerd. Die persoon kookt altijd over, meestal in de trant van 'it's the islam, stupid!'. Maar de islam is het ditmaal niet. In Japan heeft een natuurramp plaatsgevonden, een aardbeving van bijna 9,0 procent op de schaal van Richter met daarop een verwoestende tsunami, een woord dat voor de grote ramp van december 2004 niet in ons nationale vocabulaire zat, maar tegenwoordig helemaal is 'ingeburgerd' (waarbij we dan vooral aan hoofddoekjes en immigrantenstromen denken). Op die dubbele natuurramp in Japan is vervolgens een nucleaire catastrofe uitgebroken, maar die is manmade. Voor onze ogen vindt een ramp plaats van ongekende omvang, waarvan we nog niet eens weten of het ergste punt al is bereikt, en die de Japanse autoriteiten over de schoenen aan het lopen is. Wat hier gebeurt, had volgens de experts en risicomanagers nooit mogen gebeuren, althans niet meer dan een keer in de (pakweg) zoveel honderd jaar. Hebben de Japanners even pech, en indirect wij ook, want Japan is technologisch de hoogste ontwikkelde samenleving ter wereld en als het daar mis gaat, wankelt een ontwikkelingsmodel. Logisch dat we dus even de adem inhouden.

Dat bij links alle anti-kernenergiebellen afgaan, kon je verwachten. Links heeft altijd gezegd dat we hier bang voor moeten zijn en wentelt zich in het eigen gelijk. Veel helpen doet dat 'gelijk' momenteel niet. In heel de wereld komen regeringen nu met verklaringen dat ze hun kernreactoren kritisch gaan inspecteren (alsof die allemaal op gevaarlijke breukvlakken staan), en de Duitse regering lijkt nog een alarmfase hoger te zitten. Lufthansa vliegt al niet meer op Tokio. Ook de Nederlandse regering liet monter weten dat bij toekomstige besluiten over kernenergie 'de ervaringen uit Japan zullen worden meegenomen'. Heel fijn, stel je voor dat ze dit niet zouden doen. Verder moeten we vooral nuchter blijven. Op de Nederlandse televisie zien we voortdurend experts die verklaren dat de grootste problemen onder controle zijn, dat er geen Tsjernobyl dreigt, en dat je jodiumpillen kunt uitdelen in het rampgebied die heel effectief kunnen zijn. We zullen zien. Ik zou op dit moment niet graag op een klein dichtbevolkt eiland met 150 miljoen mensen willen zitten met meer aardschokken in aantocht en een hoofdstad van 30 miljoen op een paar honderd kilometer van het epicentrum die in 1923 al eens omver is gegaan.

Maar dat is Japan, wij zitten hier. En hier gaan de vertrouwde discussies, alsof er niks aan de hand is, gewoon door. Over links heb ik het niet, De Dagelijkse Standaard beschouwt zich als rechts, liberaal, conservatief, libertijns, of weet ik wat. Ik moet aan Onno Ruding denken, die op het moment van het bankroet van Lehman Brothers zei dat we 'dit niet moesten overdramatiseren', en aan al die financiële experts, die de bankkrach niet hadden zien aankomen en nog steeds niet goed weten wat ze ermee aanmoeten (behalve overheden die er financieel een potje van hebben gemaakt in gebreke stellen). Niet dat deze analogie veel helpt; de luchtkastelen van het snelle geld zijn andere dan de - veel exacter gemeten - risico's van de natuurwetenschap. Maar ze hebben beide met de toekomst te maken, en die bleek toch minder beheersbaar dan gedacht. En ik bewonder het lef van Afshin Ellian die in een overigens verstandig stukje in Elsevier oproept dat het nu tijd is voor een nuchtere kijk op kernenergie. Maar de ramp is nog niet eens in kaart gebracht, dus wat valt er op dit moment te discussiëren, nuchter of geëmotioneerd? Laten we even afwachten hoe het afloopt, dan weten we meer.

Afshin Ellian is wetenschapper, maar dan in het recht (niet echt een wetenschap) en vanwege zijn Iraanse afkomst heeft hij kennis van de islam. Maar hij is ook een gerenommeerd opinieleider, en die hebben overal een mening over. En het valt mij op dat rechtse opinieleiders ook nu anders reageren dan linkse, en dat rechts vertrouwen blijft houden in de 'harde' Delftse  technowetenschappers, die - vrees ik - iets te vroeg hebben gezegd dat de Japanners alles onder controle hebben. Ik heb althans het idee dat wat deze mannen zondag aan geruststellends op televisie vertelden, nu op dinsdag al is achterhaald. Ik hoop van niet, maar het lijkt er wel op en sommige deskundigen vertellen nu ook dat we een onbekende zone dreigen binnen te komen waar je niet wilt wezen . Even dimmen dus en een paar slagen om de arm, al was het maar om de geloofwaardigheid van de wetenschap. Wie nu kernenergie aanbeveelt, kan als de fall out is neergedwarreld op termijn best gelijk hebben, maar heeft op dit moment de schijn tegen. Erger, dit lijkt op bezweren, van het soort dat op 9/11 zei dat 'islam = vrede' was en dat de vliegtuigkapers niet representatief waren voor deze prachtige godsdienst. Ook toen waren er, na ongeveer drie weken, (Amerika-kritische) deskundigen die wisten dat het allemaal niet zo erg was, dat er in New York en Washington wel een grote aanslag had plaatsgevonden, maar dat dit niet het einde van de wereld was (wat trouwens niemand had beweerd). Links zei toen al snel dat rechts de gevaren van de islam niet moest overdrijven. Maar in het geval van kernrampen en milieurampen slaat rechts een geruststellende toon aan en is links alarmistisch.

Ik denk dat deze ramp in Japan wel degelijk een historische schok van het type 9/11 kan worden, of anders zoiets als de financiële crisis van 2008. Ons voorstellingsvermogen wordt opnieuw danig op de proef gesteld. Verder zit er weinig anders op dan vooral nuchter (en sceptisch) te blijven en niet te hoog van de toren te blazen. In de linkse wetenschap en zijn softe experts had ik de laatste jaren al niet veel vertrouwen. Maar om nu te zeggen dat mijn vertrouwen in de harde rechtse pendanten is toegenomen: nee, bepaald niet. Gelukkig is de windrichting in Japan gunstig en helpt de natuur toch nog een handje mee.