Politici houden niet van kunst

Staatssecretaris Halbe Zijlstra (VVD), die ook weleens een bijdrage leverde aan deze site, heeft nu al maximaal gescoord. Hij heeft de hele kunstensector tegen zich in de gordijnen gejaagd met zijn opmerkingen dat geen enkele instelling veilig is voor subsidiekortingen en nergens meerjarig op kan rekenen. In 2013 komt de echte klap, als een nieuw subsidiestelsel wordt ingevoerd, nodig om een bezuiniging van 200 miljoen euro te bewerkstelligen. Artistieke kwaliteit alleen is dan onvoldoende. Wie dan onvoldoende publiek trekt, of geen tentoonstellingen organiseert van (inter)nationale betekenis, kan het schudden. Voor Rembrandt is wel plaats (al zoemde het NOS-journaal toen in op een schilderij van Vermeer), maar een museum dat alleen plaatselijk uit de grond gehaalde potten en pannen laat zien, kan de deuren sluiten. Halbe keek er heel krachtdadig en tevreden bij. Hij wist dat dit goed zou vallen. Want in het Syp Wynia-denken dat nu de toon zet, is kunst een hobby, en een linkse bovendien. Neem van mij aan dat een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking het daarmee eens is, en ik denk ook het merendeel van de politici. Die houden namelijk niet van kunst, al zeggen ze meestal van wel, maar zien het op z'n best als een soort decorum, voor deftige feesten en partijen waar je heel goed een internationale delegatie mee kunt ontvangen. Ooit hadden we Elco Brinkman als minister, en die had het voortdurend over 'topkunst', in zijn visie ook 'een glijmiddel voor de export'.

Ik ga daar niet denigrerend over doen. Zo wordt er in de politiek nu eenmaal over gedacht, en de kunstsector slaagt er vaak zelf niet in om betere argumenten voor het eigen bestaansrecht te leveren. Er zijn zelfs kunstpausen die beweren dat een bewindsman die niks van kunst weet, maar wel iets van financiën, een voordeel is. Zulke bewindslieden leveren de centen, bemoeien zich inhoudelijk nergens mee (zij hebben immers geen verstand van kunst), en de kunstsector maakt vervolgens geheel naar eigen inzicht het geld wel op. Halbe Zijlstra gaat met zijn hakbijl dit idee eigenhandig weerleggen. De sector zal straks smeken om een bewindsman die wel van kunst weet. Je kunt ook zeggen dat Zijlstra de prijs is die de kunsten voor zijn voorganger Ronald Plasterk, die als minister van Feesten & Partijen door het leven ging, moeten betalen.

Ondertussen is het wel flauw dat Helma Neppérus (ook VVD) het aan afspraken met de PVV toeschrijft dat de BTW-verhoging op de toegangskaartjes van 6 naar 19 procent is doorgegaan. Daarmee wekt zij de indruk wel met de kunsten te zijn begaan, maar dat het huidige tokkie-klimaat niet anders dan een afrekening met de kunsten toelaat. Alsof de nette achterbannen van VVD en CDA en hun politici wel van kunst houden en Henk en Ingrid alleen voor het platte vermaakstheater gaan. Ik denk zelfs dat ook de linkse partijen niet zo artistiek zijn, maar alleen in kunst zijn geïnteresseerd voor zover het hun politieke doelen dient. Politiek en kunst blijft een moeilijke combinatie, omdat critera in de kunsten andere zijn dan die in politiek (die om het behalen van meerderheden draait) en daar zelfs recht tegenin gaan. Daarom heeft elk 'kunstbeleid' altijd iets kunstmatigs. De kunsten leven van de (burgerlijke) hypocrisie, en steken daar tegelijk de draak mee. En nu krijgen ze van 'antikunstenaar' Halbe Zijlstra een tomaat uit eigen kas. Het is een herhaling van de jaren zestig, maar dan omgekeerd.

Dat wil niet zeggen dat de grondgedachte onder de huidige plannen deugt. Kunst zal altijd van overheidssubsidie afhankelijk blijven en het is onzin te denken dat vooral eigentijdse, experimentele kunst, waarbij per definitie veel mis gaat en die nog niet tot het culturele gevestigde erfgoed hoort, zichzelf zou kunnen bedruipen. Een ruimdenkend kunstbeleid zou daar rekening mee moeten houden. Evenmin kan redelijkerwijs worden geëist dat orkesten en grote toneelgezelschappen zonder enige meerjarige subsidiegarantie hun werk kunnen doen. Er is ook geen echt mandaat voor een stelselherziening (die altijd anders uitpakt dan beoogd) door een minderheidskabinet dat uit verlegenheid tot stand is gekomen. En een bezuiniging van 200 miljoen blijft op het grote geheel natuurlijk een fooi die economisch geen zoden aan de dijk zet (al leveren fooien psychologisch vaak meer op dan het echte werk). Wie met droge ogen beweert met zo'n bezuiniging van twintig procent van het totale budget de kunsten te willen 'helpen' om op eigen benen te staan en meer particuliere fondsen te werven, houdt zowel zichzelf als het grote en kleine publiek voor de gek. Maar electoraal gezien is het met al die piepende 'bevoorrechte' kunstenmakers ongetwijfeld goeie politiek.