Parallellen mislukkingen ICT-projecten en duurzame energie

Over fiasco's Haagse besluitvorming: ICT en duurzame energie. Een gastbijdrage van Jeroen Hetzler.

'Parallel Dreams', dit is de titel van een album van de Canadese zangeres Loreena McKennitt. Hier moest ik aan denken bij het lezen van dit bericht: 'Zo lopen dure ICT-projecten van de overheid steeds mis.'

Onwillekeurig dringt zich de parallel met het nationale energieakkoord op. Laten we de punten nalopen.

Punt 1:
Volgens de commissie heerst er vaak een 'ongebreideld enthousiasme' onder Haagse politici over de mogelijkheden van informatiserings- en communicatietechnologie.

De Tweede Kamer ziet ICT als een oplossing voor veel vraagstukken, of ziet bij nieuw beleid niet in dat er ICT aan te pas moet komen. De technologie hiervoor moet vaak nog worden ontwikkeld.

Zeker is er onder Haagse politici ook sprake van een ongebreideld enthousiasme over de mogelijkheden van hernieuwbare energie omdat door de milieubeweging is voorgehouden dat hernieuwbare energie de oplossing voor alle problemen is tot in de oneindige toekomst. Je telt niet mee als je niet enthousiast meegaat in dit wensdenken en het redden van de planeet. Wee oh wee, wie anders vindt! Die wordt door de milieubeweging publiekelijk aan de schandpaal gebonden of gekoeioneerd.

Punt 2:
Ministers die toezeggen dat zij beleid zullen uitvoeren, weten vaak niet wat er technisch haalbaar is. De ministeries gaan aan de slag om toezeggingen aan het parlement na te komen. Ambtenaren spreken de politieke leiding niet tegen en geven niet aan dat een project technisch niet haalbaar is.

Hierdoor bereiken kritische geluiden de minister niet.

Het zal niet verwonderen dat ministers (en ook staatssecretarissen) veelal amper weten waar ze het over hebben. Dit geldt eens te meer voor de kennis van het klimaat en de technische en fysische beperkingen van hernieuwbare energie. Geen nood, want altijd hebben zij nog de vluchtheuvel van de voorzorghouding (niet principe omdat er geen wetenschappelijke basis voor is). Op zichzelf toegepast geldt: Voorzorghouding niet toepassen. Dit zal deze maatschappij miljarden besparen. Ambtenaren volgen echter kritiekloos wat door de milieubeweging is opgedrongen. Of ze durven zich niet aan kritiek te wagen. Anders wacht de schandpaal.

Zij zullen de verantwoordelijke politieke bewindslieden dus nooit durven, maar ook niet kúnnen, tegenspreken. Kamervragen van verstandige politici zullen altijd dit filter passeren. De antwoorden moge voor de hand liggen.

Punt 3:
Als een departement begint aan de aanbesteding, zijn de doelen en de kosten vaak niet helder. Kennis op het gebied van ICT op de ministeries is gebrekkig, ook omdat ICT–jargon lastig te begrijpen is voor leken.

Ambtenaren vragen volgens ICT–bedrijven vaak dingen die onmogelijk zijn, zoals 'een auto zonder stuur'.

Het behoeft simpel rekenwerk om het eerste vast te stellen. Voorbeeld: het Gemini-windpark op zee van 600 MW krijgt € 4,5 miljard subsidie voor de geleverde kWh’s over de komende 15 jaar; over bouw- en aansluitingskosten heb ik het hier niet. Op zee is een 7-voud gepland aan vermogen. Dus: 7 maal € 4,5 miljard = € 31,5 miljard. Hoe heb ik het nu? De minister had het over € 18 miljard. Is de tafel van 7 te lastig jargon?

Windmolens zijn uitontwikkeld, kunnen nooit zonder subsidie, dragen niet bij aan terugdringen van CO2-emissie en onafhankelijkheid van energie–import. De windplannen van het nationaal energieakkoord zijn een gedroomde auto zonder stuur. Voorstanders lijken wel in de Efteling geboren en getogen.

Punt 4:
Ook zij [ICT–bedrijven] dragen bij aan het mislukken van projecten. ICT-bedrijven zijn beter op de hoogte van wat wel en niet kan, maar steken hun hakken niet in het zand omdat ze bang zijn dat ze opdrachten mislopen. Ze maken ook begrotingen en planningen die niet haalbaar zijn, waardoor er later extra geld naar een project moet.

ICT–ondernemer René Veldwijk geeft in het AD nog een belangrijk advies. 'Trek op tijd de stekker uit zich voortslepende projecten, of grijp hard in.'

Hier komen de belangen van het Eco Industrieel Complex naar boven. Vanzelfsprekend profiteren talloze bedrijven, organisaties en leerstoelen van de subsidievleespotten. Wat is er mooier dan om je populair te maken met behulp van andermans geld? Dit is het geld van de burger/belastingbetaler die gedwee gehouden wordt met bangmakerij over smeltend ijs, uitstervende ijsberen en wat al dies meer zij. Het nationaal energieakkoord alleen al door wind zal rond de € 100 miljard kosten. Het windbeleid zal mislukken, omdat het niet haalbaar is en een negatief maatschappelijk effect zal opleveren zoals onlangs het CPB heeft vastgesteld. Het ontbreekt aan inzicht en vooral aan moed om de stekker eruit te trekken.

Voor dit laatste, de stekker eruit trekken, is goede reden. De klimaatdoelen immers berusten op de welbekende hockeystick–grafiek van Michael Mann, die afdoende weerlegd is.

Vol verbazing zie ik het nog heersende geloof in dat model alsof het een knuffeldier is dat je een kind niet mag afpakken.

Financieel belang, angst voor gezichtsverlies, gebrek aan kennis en vooral gebrek aan moed blokkeren het zicht op de belangen en de rechten van ontwikkelingslanden en de toekomst van deze wereld. De uitdagingen op energiegebied in dit geval.

Wat kun je verwachten van een overheid die met het energieakkoord een veelvoud aan kosten zal besteden, waar zij al zo slecht presteert bij ICT–projecten?

Aldus Jeroen Hetzler.

Voor mijn eerdere DDS–bijdragen zie hier.