Ook rechts heeft moeite met de eigen markt

Een vreemde zaak waar ik mij bij andere kranten en tijdschriften ook al aan had gestoord. Blijkbaar moet je eerst je abonnement opzeggen om voor een flinke korting in aanmerking te komen. De commerciële geesten die dit bedacht hebben, begrijpen de bladenmarkt volgens mij niet. De gedrukte kranten en weekbladen moeten het dacht ik hebben van hun vaste lezers. Hun abonneehouders moeten ze dus koesteren. Maar die jaag je vanzelf weg als je alleen de mensen die met weglopen dreigen een korting biedt en de trouwe lezers het volle pond laat betalen. Het aanbod van de uitgever van Elsevier was van een onbegrijpelijke kortzichtigheid, al schijnt de markt vaker zo te werken. Je zou er als consument van kunnen profiteren, door op de aangeboden korting in te gaan en je 'voordeel' te pakken. Ik heb het niet gedaan, om twee redenen.

De eerste reden is pure ergernis. Wat is dat voor blad dat kritische lezers denkt te kunnen vasthouden door zulke aanbiedingen te doen? Ik heb me twee jaar geleden aleens laten verleiden om mijn kort daarvoor opgezegde abonnement op NRC Handelsblad met een jaar tegen een spotprijs te verlengen, omdat ik er een gratis CD-box bij kreeg met tien schitterende jazz-klassiekers. Die kon ik zo op straat (dat wil zeggen: de overdekte passage in Den Haag) meenmemen, wat me door het onverwacht zware gewicht van het cadeau een lamme arm van het sjouwen kostte. Dat zouden zichzelf respecterende kranten en tijdschriften niet moeten doen. Het is pure marktvervuiling. Wie met zulk stuntwerk zijn oplage op peil denkt te houden, bedriegt niet alleen de lezers en de adverteerders, maar vooral zichzelf. Het is een rat race naar de bodem, die elk inzicht in het eigen marktaandeel vertekent. En wat een leugens worden hier verkocht. Zo prijst het vroegere weekblad HP/De Tijd zich tegenwoordig als een succesvol maandblad aan. Zou er iemand zijn die dit gelooft? Het is misschien onzin om te denken dat journalistieke producten beter, want waarachtiger en minder leugenachtig, moeten zijn dan andere 'informatieproducten', maar zo was het wel ooit bedoeld. Het idee was ook dat de meningenstrijd tussen de verschillende nieuwsvoorzieningen daarvoor 'vanzelf' zou zorgen. Dat zal op de lange termijn best waar zijn. Maar zoals het nu gaat zijn alle gedrukte media dan allang dood.

Elsevier is nog steeds een professioneel gemaakt blad van een consistent niveau en ik wil vaste lezers absoluut niet aanraden om hun abonnement op te zeggen. Daar hoeven we ook niet bang voor te zijn. Die lezers zijn doorgaans hoogopgeleid, denken voor zichzelf en letten ook niet zo op prijs. Voor mijn abonnement op  Elsevier betaalde ik meer dan € 200,- per jaar, en voor een honderdje meer heb je ook een dagblad als de Volkskrant in huis. Een duur magazine dus. Mijn redenen zijn inhoudelijk van aard en daarin zit mijn tweede ergernis. Ik stoor mij al enige tijd aan wat eigenlijk de grote kracht van het blad is: zijn voorspelbaarheid. Consistentie is een deugd, zeker voor een blad dat een solide lezerspubliek bedient dat niet op onzinnige experimenten zit te wachten. Al die bladen die originaliteit, tegendraadsheid en vernieuwing beloven, produceren meestal niet meer dan de laatste modes, flinterdunne D66-inzichtjes die jaren geleden al eens eerder hip of leuk waren en als onnozel zijn weerlegd. De 'eeuwige wederkeer' van het quasi-linkse denken kun je zo verklaren. Alle flauwekul moet blijkbaar twee keer worden uitgevonden, zodat het ook nog een derde en een vierde keer als spiksplinternieuw aan de man kan worden gebracht. Het is opvallend dat ook de geheugenloze markt zich van catchwords als hip en vernieuwend bedient. Dwars zijn geldt als aanbeveling, alsof - een verschrikkelijk misverstand - non-conformisme voor iedereen goed is. Alles moet 'innoverend' zijn en van de laatste tijd, wat uit commercieel oogpunt nog wel valt te begrijpen, maar uit serieus oogpunt niet. Heel goed dat Elsevier daar niet aan meedoet.

Maar het blad mag van mij best wat kritischer zijn. Niet dat Elsevier niet kritisch is. Het blad houdt van een stevig geluid, doet niet aan politieke correctheid (behalve wat het Koningshuis betreft), staat kritisch tegenover de overheid, en rechtse partijen als de VVD en het CDA krijgen meestal te horen dat zij niet rechts genoeg zijn. Eurosceptisch zijn ze bij Elsevier ook, de linkse politiek geldt er als zelfgenoegzaam op kosten van de hardwerkende belastingbetaler, subsidies gelden er steevast als weggegooid geld, en gezichtbepalende columnisten als Gerry van der List vinden de PVV 'een verrijking voor de vaderlandse politiek'. Mag allemaal. Ik ben ook tegen windmolenpolitiek. Maar klopt het ook? Staan de uitgangspunten van het eigen hermetische wereldbeeld weleens ter discussie? Ik dacht van niet.

Het kan natuurlijk zijn dat ze bij Elsevier denken dat andere bladen dat wel doen. Zou kunnen, al prediken ook die meestal voor eigen parochie (ook als de parochianen allang zijn weggelopen). Maar belangrijker is dat de huidige crisis een rechtse crisis is, en geen linkse, wat ze bij Elsevier denken. Alle onheil komt daar per definitie van links, ook als er al dertig jaar rechtse politiek is gevoerd en er niet echt een alternatief is voor alle sinds Pim Fortuyn gehekelde multikul. Laatst vond Afshin Ellian de eurocrisis een linkse crisis, en geen rechtse crisis. Dit in een weerwoord op Ad Melkert, die iets dergelijks had gezegd. Het is altijd erg als mensen die je hoog hebt zitten (en ik ben een fan van Afshin) onzinnige dingen gaan zeggen. Want de eurocrisis is natuurlijk niet het exclusieve domein van links, maar ook de crisis van rechts. Weleens van Gerrit Zalm gehoord? En de financiële crisis, die op Wall Street begon met de ondergang van Lehman Brothers en zijn oorsprong had in een ondoorgrondelijke handel op de hypothekenmarkt, kan onmogelijk aan links worden toegeschreven, maar zat opgesloten in de rechtse paradigma's die sinds de jaren tachtig dominant zijn. Je hoeft helemaal niet links te zijn om dat te erkennen. Een rechts dat links overal de schuld van geeft, ook van eigen rechts falen, is nog erger dan links, want het heeft niet het excuus om zich te beroepen op de verheven eigen idealen. Conservatieven en liberalen beroepen zich niet op hun goede bedoelingen, maar op resultaten en hun zin voor realisme en gezond verstand.

Rechts vindt zelfkritiek, waar linkse intellectuelen zich graag van bedienen en waaraan zij hun morele superioriteit ontlenen, onzin. Dat is 'weg-met-ons', schieten in eigen doel. Dat kan het zijn. Maar niet altijd. Zelfkritiek is er ook om het eigen verstand gezond te houden. Daarom was dat stuk van Joshua Livestro, Rechtse wroeging over Mandela, zo verfrissend. Een rechtse columnist die over de bejegening van een linkse icoon het boetekleed aantrekt, zoiets lees je bijna nooit. Dat zoiets opvalt, zou de hele rechtse kerk te denken moeten geven. Desnoods voor de prijs van nog meer opgezegde abonnementen.