Onrustige tijden in verschiet

Een gebrek aan deskundigheid zou er de oorzaak van zijn dat de economische crisis voortduurt, meent de topeconoom prof. Sweder van Wijnbergen. Een gebrek aan voetbalkennis is de oorzaak van de crisis bij Ajax, meent topvoetballer Johan Cruijff.

De media hebben de afgelopen weken ruim baan gegeven aan die verongelijkte stemmen. Alle clichés over visie, leiderschap en daadkracht passeerden de revue. Zeg nou zelf: welke grote geest neemt er genoegen mee om op de winkel te passen? Dat grote dadendrang en grote idealen ook vaak tot grote ellende hebben geleid, horen we liever niet.

Een topvoetballer is niet per definitie de beste voetbalcoach, of geschikt als bestuurder van een club. Topeconomen zagen de crisis niet aankomen en spreken elkaar nog dagelijks tegen. Het punt is dat grote maatschappelijke problemen altijd meerdere dimensies kennen. De economische crisis kent niet alleen financiële oorzaken, zoals het onverantwoord gedrag van banken en de huizencrisis, maar er zijn ook dieper liggende oorzaken van politieke aard. De totstandkoming van de euro had niet louter economische motieven om de handel te bevorderen. De bedoeling was ook dat een muntunie de politieke eenwording – een utopische wensdroom - van Europa zou versnellen. Dat lijkt mij een fatale vergissing. Democratie groeit van onderaf. Een politieke unie kan niet van bovenaf worden opgelegd, hoe wenselijk dat ook mag zijn vanuit bestuurlijke of economische motieven. Waarom ontstaan conflicten? Als burgers van oordeel zijn dat zij financieel worden benadeeld en zich niet herkennen in de machthebbers die zich in een verwijderd machtscentrum bevinden. Denk aan onze Tachtigjarige Oorlog met zijn tiende penning en de landvoogd in het ‘verre’ Brussel. Daarom staan we aan de vooravond van grote ongeregeldheden, niet alleen in Griekenland, maar ook in landen als Italië en Frankrijk.

Burgeroorlog

De euro heeft niet alleen politieke gevolgen gehad voor de Europese eenwording, maar heeft ook binnen de Europese lidstaten de politieke verschillen toegedekt. Als je de berichtgeving over de eurocrisis volgt, merk je dat geen enkele econoom of wie dan ook heeft zich verdiept in de recente geschiedenis van Griekenland. Journalisten die op reportage gaan, komen terug met smeuïge verhalen over lange siëstas en luie ambtenaren. Niemand legt een verband met de bloedige burgeroorlog die woedde van 1943 tot 1949 tussen communisten aan de ene kant en een samenraapsel van royalisten, conservatieven en nationalisten aan de andere kant. Er vielen 150.000 doden op een bevolking van acht miljoen. De littekens van die strijd tekenen de Griekse samenleving, waarin communisten en anarchisten niet iets uit het verre verleden zijn, maar reële machtsfactoren. Als in Griekenland een regeringswisseling plaatsvindt, worden de zittende ambtenaren naar huis gestuurd en nieuwe ambtenaren benoemd. Zo ontstaat het vertekende beeld van luiheid. Natuurlijk is een andere en beperkte wachtgeldregeling nodig, maar het probleem zit dieper.

In een volwassen democratie moeten ambtenaren kunnen worden vertrouwd, wordt belasting geheven. Griekenland heeft de maatschappelijke verdeeldheid afgekocht, met dank aan de euro. Maar net als in Frankrijk en Italië is de macht van de communistische vakbonden nog groot. Zelfs in ons land haalt Emile Roemer van de SP de klassenstrijd weer van stal. Dat is pas echt gevaarlijk populisme. Daarom staan ons roerige tijden te wachten. Daarom is iedere economische oplossing die geen rekening houdt met de politieke realiteit, erger dan de kwaal. Liever geen grootse visies, ook geen stoere taal, maar onze economie behoedzaam door een gevaarlijke periode loodsen. Dit is niet het moment om het stokpaardje van de Europese eenwording te berijden, want dat zal het wantrouwen van de getroffen burgers jegens Brussel alleen maar versterken. Evenmin is het zinvol nu Griekenland uit de Eurozone te knikkeren. Want de sociale onrust die daardoor ontstaat, is funest voor de samenleving. Stabiliteit en vertrouwen zijn de pijlers van de economie. De veiligste weg is op de winkel passen en de stormschade beperken. Pappen en nathouden is bij EHBO ook vaak het beste. Genezing is de volgende fase.