'Onfortuynlijk' Nederland, wat nu?

Vertrouwen komt te voet maar gaat te paard. De PVV heeft, na het ongelukkige optreden van afgelopen woensdag, in sneltreinvaart het vertrouwen van een flink deel van haar kiezers en zelfs het vertrouwen van een aantal van haar politici verloren. Het is daarbij de vraag of het niet zeer onverstandig was, dat de partij niet onmiddellijk een perscommuniqué heeft uitgebracht, waarin zij alle commotie betreurt en ruimhartig afstand neemt van de beeldvorming die was ontstaan na 19 maart. In plaats daarvan herhaalde pvv-voorman Wilders pas afgelopen zaterdagavond, dat hij niets verkeerd had gezegd en de waarheid had gesproken. Dat mag dan wel zo zijn, maar daarmee corrigeer je niet het beeld dat is ontstaan en de associaties die dat heeft opgeroepen. En politiek is nu eenmaal ook vooral beeldvorming. Daarom was het beter geweest om die beeldvorming te verhelderen. We zullen moeten afwachten wat de politieke gevolgen op langere termijn hiervan zullen zijn voor de PVV.

Daarnaast is ook het vertrek van enkele vooraanstaande PVV politici een teken aan de wand. Van Vliet, Van Klaveren en Stassen waren niet de minsten. Ik kan me niet voorstellen dat de gang van zaken tijdens die bewuste verkiezingsavond de enige reden voor hun vertrek is geweest. Daar moet meer hebben gespeeld dan alleen dat en het geeft aan dat er ook op hoog niveau binnen de partij onvrede heerst over een aantal zaken. Zelfs zoveel onvrede dat parlementariërs opstappen. Dat is nogal wat. En dat laatste kun je als partijleiding natuurlijk niet zomaar negeren, dat zou te denken moeten geven. Misschien dat de vrijheid, die de partij in zijn naam voert, ook intern wat verruimd moet worden? Als je de ambitie hebt om echt de grootste partij van Nederland te worden om zoveel mogelijk van je politieke standpunten verwezenlijkt te zien (en daar gaat het toch om in de politiek?), dan kan het niet anders dat je voor een sfeer van onderling vertrouwen zorgt. Vertrouwen is de basis van elke vruchtbare samenwerking. Ontbreekt dat vertrouwen, dan ontbreekt een gezonde basis voor samenwerking en dus voor (politiek) succes. Dat geldt zowel intern als naar andere politieke partijen toe, ook op Europees niveau.

Echter, de reacties van de media, diverse belangenorganisatie's ('wij zijn allemaal marokkanen') en zelfs de 'gezamenlijke' kerken, ofschoon wellicht enigszins begrijpelijk, zijn echt 'totally over the top'. Bij een demonstratie in Amsterdam wordt er met Jihadvlaggen gezwaaid. Hoe ver kunnen we in Nederland gaan? En zijn we bijvoorbeeld de aantijgingen vergeten van oud politiecommissaris Joop van Riessen, die vond dat aanhangers van Wilders gedeporteerd moesten worden en opriep om Geert Wilders te 'mollen'?  We spreken 20 september 2007, bijna zeven jaar geleden. Dat was volstrekt ongepast. Maar niemand die zich daar destijds over opwond. Toen hoorde je advocaat Spong niet; of de burgemeester van Amsterdam; of de gezamenlijke kerken; noch het kabinet, dat nu zo fel van leer heeft getrokken. Dat heet meten met twee maten. Ook ik vond en vind de reactie van de media en politiek veel te emotioneel, maar daar is de partij zelf mede debet aan. Want Wilders had kunnen bevroeden dat die loepzuivere voorzet ingekopt zou worden door de media en zijn politieke tegenstanders en had direct de volgende ochtend het onstane beeld moeten corrigeren. Dan was er weliswaar ook sprake geweest van politieke schade, maar waarschijnlijk minder dan nu het geval is.

Maar met het zogenaamd moreel verheven 'boe-geroep' van vrijwel de hele gevestigde politieke orde verdwijnt het probleem niet. Dat blijft bestaan. Het door de PVV gesignaleerde probleem is ook niet nieuw en het staat bovendien al vanaf dag één in hun verkiezingsprogramma. Alweer bijna vijftien jaar geleden zei wijlen Pim Fortuyn: 'als het aan mij ligt komt geen islamiet meer het land in'. En daar had hij ook toen al goede redenen voor, zie Pim's boeken. Het 'Marokkanenprobleem' is dus niet nieuw en het zijn simpelweg de feiten: Marokkanen zijn lijstaanvoerders in criminaliteitsstatistieken en uitkeringsafhankelijkheid. En het is ook een feit dat veel Nederlanders overlast ervaren van een deel van deze bevolkingsgroep. Op dit punt is sprake van een groot maatschappelijk onbehagen, dat niet genegeerd kan worden, maar juist geadresseerd moet worden. Vrijwel alle grote partijen hebben daar gedurende een reeks van jaren onvoldoende aan gedaan en hun huidige pavlov reactie duidt er niet op, dat zij van zins zijn dat maatschappelijk ongenoegen met gericht beleid te laten verdwijnen. Dát zou pas een gemiste kans zijn. De PVV heeft daarom het gelijk aan zijn kant door hiermee politiek aan de slag te gaan.

Maar er is een verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen. Het beeld van die scanderende menigte in die zaal zal tot in lengte van jaren gretig door de politieke tegenstanders van de PVV op een schier indoctrinerende wijze herhaald worden. Wie dat beeld als partij niet correct corrigeert neemt het risico om zichzelf politiek buitenspel te zetten. Niet voor even, maar waarschijnlijk voor langere tijd, met alle politieke gevolgen vandien. Als de partij direct en onomwonden met een verklaring naar buiten was getreden waarin duidelijk gesteld was dat vanzelfsprekend criminele marokkanen bedoeld waren, dan zou de perceptie heel anders zijn geweest. Zeker als je er achteraan zegt, dat het klaarblijkelijk voor sommigen nodig is om iets wat voor iedereen duidelijk is nog een keer expliciet te moeten herhalen; en wijst op eerdere uitspraken, waarin de partij het juist nadrukkelijk voor goed geïntegreerde marokkanen had opgenomen. Dan draai je de zaken om: de oei oei roepers dragen niet bij aan de aanpak van dit maatschappelijk probleem en proberen er een politiek slaatje uit te slaan. Dit effect kan alsnog optreden (niet in de laatste plaats omdat het probleem niet verdwenen is), maar gevreesd moet ook worden, dat de weg die Wilders nu heeft gekozen, zal leiden tot stagnatie van de ontwikkeling van de politieke beweging PVV en het langdurig buiten spel staan in de parlementaire discussie.

Het is nu voor de partij de vraag of men er in slaagt om het vertrouwen te herwinnen van de weggelopen kiezers en, belangrijker nog, het vertrouwen kan winnen van de 'sluimerende' kiezer en toekomstige pvv-politici. In eerste instantie lijkt het electorale verlies nog mee te vallen (De Hond peilde zondag 'slechts' 5 zetels verlies, nog altijd 7 meer dan nu overigens) en het valt geenszins uit te sluiten dat het virtuele verlies op termijn zelfs weer geheel gerecupereerd kan worden (want als puntje bij paaltje komt heeft de PVV de aandacht gevraagd voor onbehagelijke en politiek gevoelige feiten, waar de meeste andere partijen in grotere en kleinere bogen omheen lopen). Toch blijft er een beeld aankleven dat veel burgers-als-kiezers een ongemakkelijk gevoel heeft bezorgd, óók bij PVV sympathisanten. En dat 'ongemakkelijke gevoel' is niet weggenomen en staat daardoor een groei naar volwassenheid van de partij in de weg. Dát is het werkelijke verlies van het gebeuren van 19 maart 2014 in een café in Den Haag. Een verlies dat nog heel lang kan nadreunen, en dát nota bene vlak voor cruciale Europese verkiezingen.