Met zulke vrienden heeft Europa geen vijanden meer nodig

Om de huidige eurocrisis te begrijpen wordt vaak verwezen naar de jaren dertig van de vorige eeuw. Zeker als politici ferme maatregelen moeten verkopen, komen ze op de proppen met de vergelijking. Erg verhelderend is zij echter niet.

In zekere zin zou je wíllen dat de parallel met de dertiger jaren opging. Toen woedde er slechts een economische crisis – een dramatische crisis weliswaar, maar desalniettemin: een crisis die primair over geld ging. De belangrijkste taak voor beleidsmakers was om de haperende economie weer aan de praat te krijgen.

Weliswaar speelt het vraagstuk ook nu, maar het is slechts één ingrediënt van het giftige mengsel dat de eurocrisis is Die laat zich niet terugbrengen tot de eendimensionale kwestie: bezuinigen of stimuleren? Als we dan toch historisch vergelijkingsmateriaal zoeken, moeten we veel verder terug in de tijd.  Naar 1773, om precies te zijn, toen aan de andere kant van de oceaan de gebeurtenissen plaatsvonden die we nadien de Boston Tea Party zijn gaan noemen.

Hoe zat het ook alweer? Op 16 december van het bewuste jaar bestormde een groepje inwoners van Boston – de 'Sons of Liberty' – Engelse schepen in de haven en kieperde hun lading thee in het water. Zo ontlaadde zich de woede die zich had opgebouwd doordat Groot-Brittannië jaren achtereen de belastingen opgeschroefd. Dat was nog tot daar aan toe, maar wat echt onverkropbaar was: deze heffingen werden niet vertaald in politieke macht – bijvoorbeeld via zetels in het Britse parlement. Dat trucje kun je niet eindeloos herhalen, want zoals de revolutionairen het zelf zeiden: ‘No taxation without representation’.

Ziehier waar de eurocrisis echt om gaat. Inmiddels hebben we miljarden uitstaan bij Griekenland en andere mediterrane landen die we nooit meer terug gaan zien. Hetzelfde met de recent opgerichte bankenunie. Dat zal in de praktijk ook een herverdelingsinstrument blijken om geld over te hevelen van Noord-Europese belastingbetalers naar wankele Spaanse Cajas-banken. Ook streeft Brussel naar ‘uniformering’ van de Europese pensioenstelsels. Wat dit precies inhoudt, blijft vaag, en dat is misschien ook de bedoeling, maar ook hier doemt het nivelleringsscenario op. Ineens is de Nederlandse pensioenpot van 1000 miljard geen zegen meer, maar een vloek.

Laat er geen misverstand over bestaan. Het zijn manoeuvres die onze eigen politici ook (kunnen) uithalen. Alleen hebben we de mogelijkheid om hen naar huis te sturen als ze het te bont maken. Europa daarentegen wordt bevolkt door politici die zijn vergeten dat ze een electoraat vertegenwoordigen. Meest in het oog springend is nog wel dat ze hun antidemocratische ethos niet eens proberen te verhullen.

Niet zo lang geleden zei Jean-Claude Juncker, ex-voorzitter van de Eurogroep, in Der Spiegel dat ‘de wil van het volk moet worden omzeild als het niet de juiste wil is.’ Toen premier Cameron eerder dit jaar een referendum over Europa beloofde aan de Britten, was dit de reactie van Martin Schulz, voorzitter van het europarlement, nota bene hét orgaan dat de democratie moet symboliseren: hij had geen behoefte aan ‘oeverloze discussies over Europese verdragen.’

Met zulke vrienden heeft Europa heen vijanden meer nodig.

Het lijstje met voorbeelden van antidemocratie is eindeloos. Maar de teneur is duidelijk: ons geld wil Brussel maar wat graag voor haar mooie plannetjes, maar het is niet de bedoeling dat daar zeggenschap tegenover staat. Of om het in de termen van 1773 te zeggen: wel ‘taxation’, maar ‘representation’, ho maar.

Het is de vraag hoe lang dat goed kan gaan. Een glazen bol waarmee we in de toekomst kunnen kijken, is er niet. Wel hebben we de geschiedenis als richtsnoer en we weten hoe de  Boston Tea Party heeft uitgepakt. Die zou het startsein blijken voor de Amerikaanse Revolutie.