Machtspolitiek in de Krim

Zowel Rusland als het Westen heeft boter op het hoofd.

Het regionale parlement in de Krim stemde gisteren voor aansluiting bij de Rusland. Over iets meer dan een week wordt nog een referendum gehouden, maar dat lijkt een formaliteit. De meerderheid van de inwoners van het schiereiland is namelijk van Russische komaf, spreekt Russisch en voelt zich meer verwant aan Rusland dan aan Oekraïne, zeker nu 'hun' president, Viktor Janoekovytsj, is afgezet door politici die aansluiting zoeken bij de Europese Unie.

De Krim is formeel nog een autonome republiek binnen Oekraïne. Het lijkt waarschijnlijk dat, als het zover komt, het gebied een autonome republiek binnen de Russische Federatie wordt. Of de rest van de wereld dat ook zo zal zien, is echter zeer de vraag.

Volgens de Amerikaanse president Barack Obama zou een referendum niet alleen de grondwet van Oekraïne, maar het internationale recht schenden. Zijn Canadese collega, premier Stephen Harper, was nog iets scherper. Die zei dat zijn land de uitkomst van zo'n referendum niet kan erkennen zolang de Krim "illegaal" wordt bezet.

De Europeanen zijn afstandelijker. Die dreigen wel met sancties als Rusland zich niet uit de Krim terugtrekt, maar veel Europese landen hebben ook grote belangen in Rusland. De Duitsers en de Italianen importeren veel gas uit het land. De Fransen zijn nog altijd van plan Rusland dit jaar een helikoptercarrier te verkopen. Als Europa sancties oplegt, komen die zakelijke belangen mogelijk in gevaar.

Toch lijkt het onwaarschijnlijk dat Europa een afscheiding van de Krim wel zal erkennen, wat de Russen ongetwijfeld hypocriet zullen vinden. Los van de Russische invasie en of die gerechtvaardigd was of niet, pleit het Westen toch voor het zelfbeschikkingsrecht van volkeren? Het was het Westen dat het opbreken van Joegoslavië een handje hielp, door te bepleiten dat de Bosniërs en de Kroaten en de Montenegrijnen toch een eigen staat verdienden. Zelfs de Kosovaren mochten zich van Servië afscheiden, iets waar de Russen zich destijds nog behoorlijk druk om maakten. Servië was immers hun bondgenoot en de Russen vonden dat de NAVO-landen misbruik maakten van hun militaire macht om het 'internationale recht' te omzeilen.

Nog niet zo lang geleden klaagden de Russen ook toen dezelfde NAVO-landen de opstand in Libië steunden en de, in hun ogen, rechtmatige leider van het land, Moammar Gaddafi, met geweld afzetten. Daarom verzetten zij zich tegen soortgelijke inmenging in Syrië. Het waren de Russen die de afgelopen jaren keer op keer hamerden op het 'internationale recht' wat landen ervan zou moeten weerhouden om zomaar een ander land binnen te vallen. De 'territoriale integriteit' van staten moet worden gewaarborgd. Wat overigens weer een Westerse uitvinding is.

Maar met die territoriale integriteit nemen de Russen het zelf ook niet zo nauw. Dat bleek bijvoorbeeld in 2008 toen zij in een oorlog verwikkeld raakten met het naburige Georgië en de regio's Abchazië en Zuid-Ossetië erkenden als onafhankelijke staten. Beide voormalige Georgische provincies worden vooral door Russen bewoond. Het Westen erkent de gebieden niet als onafhankelijk en beschouwde de Russische inmenging als onwettig.

De situatie in de Krim is niet veel anders. De Russen beweren dat zij hebben ingegrepen om de inwoners daar te beschermen, net zoals het Westen in het geval van Libië en eerder Kosovo beweerde in te grijpen om de burgerbevolking te beschermen. En net zoals de Russen de Westerse inmenging in Libië en Kosovo hekelden, spreekt het Westen schande over het Russische optreden in Georgië en de Krim.

'Internationaal recht' en zelfbeschikking is allemaal mooi en aardig, maar uiteindelijk bedrijven landen ook machtspolitiek. De Russen hadden geen belang bij onrust in Libië en al helemaal geen belang bij een revolutie in Syrië. De president van dat land, Bashar Assad, is zo'n beetje hun enige bondgenoot in het Midden-Oosten. Daarom verzetten zij zich tegen Westerse inmenging. Het Westen heeft op haar beurt geen belang bij het opbreken van Oekraïne, dus verzet het zich tegen de Russische invasie van de Krim. Wat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry desondanks "negentiende-eeuw" gedrag noemt. Waarop de Russen fijntjes wijzen op de Amerikaanse inval in Irak. Enfin, zo kunnen we nog wel even doorgaan.