Kiezers hebben genoeg van politici zoals hun buurman

'Wilders-taal' zou averechts werken. Volgens een juweel van een onderzoek van de UvA zou 'heldere' Jip en Janneke-taal juist averechts werken. Hoewel onderzoeksconclusies te vaag en te algemeen zijn, denk ik dat populistische politici wel degelijk tegen hun houdbaarheidsdatum aanlopen. Het onderzoek is een broddelwerkje dat het citeren niet waard is, maar het biedt een aanknopingspunt om stil te staan bij het geluid van populisten.

Ik heb het sterke vermoeden dat mensen op politici willen stemmen die beter zijn dan zijzelf. Kiezers stemmen naar mijn idee het liefst op een voorbeeldig persoon. Dat betekent niet dat zo iemand smetteloos moet zijn, maar hij moet kwaliteiten hebben die die van je buurman en jezelf ontstijgen. Democratisch gekozen politici horen in principe elitaire wezens te zijn; u vaardigt idealiter mensen met zeldzame en bewonderenswaardige kwaliteiten af, lijkt me zo.

Daarom is Wilders, ondanks dat zijn toon uitermate populistisch is, succesvol: zijn moed is buitengewoon en wekt bewondering. Populisme heeft echter een keerzijde in de vorm van politici die er alles aan doen om zich als uw buurman te profileren. Dat Balkenende destijds in RTL Boulevard stond, was een aanfluiting. Politici doen alsof ze ook houden van een goede roddel en eigenlijk 'heel gewoon' zijn. Balkenende was premier en daarvoor hoogleraar, dan ben je niet heel gewoon. Iedere politieke poging toch als uw buurman over te komen, is harkerig en onecht. Populistische retoriek, zo stelt het onderzoek, zou averechts werken doordat mensen 'door hebben' dat het zo simpel niet kan zijn.

Een volstrekt onzinnige conclusie. Alles wat politici zeggen, ook wat de zelfbenoemde nuancekoning Pechtold uitkraamt, is een versimpeling van de werkelijkheid. Populistische retoriek heeft hooguit wat meer pathos, maar Wilders versimpelt niet wezenlijk sterker dan andere politici. Het probleem dat kiezers mijns inziens hebben met 'populistische' praat over 'de man in de straat', is dat er een houding mee gepaard gaat die geaffecteerd is. Dát, en niet hun woorden, vinden mensen onecht en onplezierig. We hopen namelijk op excellentie in de politiek, niet op de man in de straat.