Kan het nog platter bij de VVD?

Dit voorjaar moest Fred de Graaf (VVD) als voorzitter van de Eerste Kamer terugtreden. U weet vast niet meer waarom, maar eerst vond iedereen dat hij zijn werk voortreffelijk had gedaan. Vervolgens ging er na een interview iets mis in de beeldvorming en werd de oud-burgemeester van Apeldoorn aan de schandpaal genageld. Afgelopen week mocht Onno Hoes, ook VVD, aanblijven als burgemeester van Maastricht na een privékwestie die op geen enkele manier het flitslicht kon velen. Kennelijk was de beeldvorming hier beter.

'Er zit iets heel erg fout bij de VVD,' schreef ik op de Dagelijkse Standaard na de 'affaire' Fred de Graaf. Niet dat ik de kwestie aanvankelijk het sop van de kool waard vond, maar het stuitende opportunisme waarmee de VVD een eigen 'regent' aan de wolven van de beeldvorming had opgeofferd stuitte me tegen de borst. De Graaf was een nette man die iets te snoeverig was geweest over zijn ceremoniële rol bij de troonswisseling, maar zijn ijdelheid had betrekking op de uitoefening van zijn functie. Dat had hij goed gedaan, en ook zijn afkeer van Wilders (want daar ging het natuurlijk ook weer over) strookte voor honderd procent met de afkeer in regentenland, die echter niet al te duidelijk naar buiten mag worden gebracht. Je mag als gezagsdrager bij het grote publiek geen aanstoot geven en dat had De Graaf toch een beetje gedaan.

Daarentegen mocht de voorzitter van de Tweede Kamer, die in het openbaar in tranen was uitgebarsten na milde kritiek (van de hypercorrecte Sybrand van Haersma Buma) dat zij een Kamerdebat zou hebben 'gestuurd', blijven zitten. Toch blijft het behelpen met de Kamervoorzitter, het belangrijkste gezicht van het parlement. Iedereen zit ermee in z'n maag. Maar deze week heette het afserveren van Anoucka van Miltenburg, die het vak volgens acht anoniem geciteerde fractievoorzitters in de Volkskrant nog steeds niet in de vingers heeft, heel weinig chic. Hier is gevoel voor decorum ('heel weinig chic') ineens weer heel erg belangrijk, hoewel de zaak voor Anouchka nog veel pijnlijker was geweest als zij in de Kamer openlijk was aangevallen. De VVD staat achter haar mensen, ook als zij aantoonbaar te licht zijn voor hun taak. Je zou bijna zeggen: heel dapper dat de VVD de beeldvorming, die in professionele ogen rampzalig is, trotseert. Maar de VVD weet dat dit geval het grote publiek weinig kan schelen en gokt op de sympathie voor een huilende vrouw die het nog moet leren.

De meeste mensen zitten namelijk naar RTL te kijken, naar roddelkoningen als Albert Verlinde, echtgenoot van Onno Hoes, die in compromitterende poses op gay-sites is aangetroffen en ook nog in het openbaar een lieve jongen had gekust. Mag allemaal. Maar het ging hier om de burgemeester van Maastricht. Toegegeven: niet zo gezagvol als de voorzitter van de Eerste of de Tweede Kamer. Maar het betreft toch de deftige provinciehoofdstad van Limburg, waar eerder Gerd Leers (CDA) na een affaire rond een vakantiehuis in Bulgarije als (bij de burgerij geliefde) burgemeester moest opstappen. Over andere Limburgse kwesties, die ook VVD'ers betreffen, hebben we het verder maar niet. U gelooft het misschien niet, maar vaak vind ik zulke affaires het sop van de kool niet waard en denk ik dat er belangrijker kwesties zijn. Dat zou je ook kunnen zeggen van Onno Hoes.

Lees zijn Wikipedia erop na, en je leest over een geducht netwerker die vanaf zijn tienerjaren in de politiek zit (JOVD), uit een echt VVD-nest komt, en al die tijd in gemeenteraden en de Brabantse provinciale staten heeft gezeten. Dat netwerken hoort bij besturen. Hoes is ook voorzitter van het CIDI en van de Stichting Nationale Boomfeestdag. Onno kan een politiek natuurtalent zijn. Voor de politiek hoef je geen bijzondere opleiding te hebben gevolgd, je kunt ook carrière maken op basis van persoonlijke verdiensten. In het verleden hebben we zulke politici die zich op eigen kracht omhoog hadden gewerkt vaak gezien. Zulke 'self made men'  genoten juist extra gezag. Maar met Onno Hoes is iets vreemds aan de hand. Hij laat zich voorstaan op zijn privé-relaties. Erger, hij vent ze uit. Hij komt niet alleen uit een VVD-nest waarbij hij carrière heeft gemaakt in het bedrijf van zijn ouders (op zich niks mis mee), we lezen ook dat hij de broer is van Isa (een actrice) en getrouwd is met een televisiepresentator en kijkcijferkanon. Zijn 'coming outs' als zionist en homoseksueel worden als aparte heldendaden vermeld. Kan en mag allemaal. Alleen: waarom moet dat steeds aan de grote klok worden gehangen? Hoes is burgemeester van Maastricht, en dat is op zich al indrukwekkend genoeg. Zou je denken.

We weten inmiddels allemaal dat dit niet meer zo is. Onno heeft zijn (toch al geringe) gezag verspeeld, maar begrijpt zelf niet hoe schadelijk en weerzinwekkend zijn gedrag is. We hebben meer van die gevallen gezien, Rob Oudkerk bijvoorbeeld, al ging die nog naar de Thamesweg. Je zou kunnen zeggen dat dit allemaal voortvloeit uit de 'moet kunnen-sfeer' die sinds de jaren zestig bestaat. Mogen gezagsdragers er potdomme een privé-leven op na houden dat misschien anders is dan dat van die saaie Fred de Graaf. Jazeker, dat mag. Maar houd het dan ook privé. Dat geldt zeker voor een partij als de VVD, die voor de keurige burgersamenleving staat, waarin de scheiding tussen publiek en privé een sleutelrol speelt. Over de voorbeeldrol die gezagsdragers dienen te vervullen, zullen we het niet hebben. Te hoog gegrepen. Maar Hoes werpt zich ook op als woordvoerder voor kwetsbare minderheden. Joden en homoseksuelen zijn er helemaal niet bij gebaat als zij door het gedrag van uitgesproken publieke figuren als Onno Hoes over de tong gaan. Zij zijn gebaat bij discretie.

Dat Onno Hoes dat zelf niet ziet, zit in de schaamteloze aard van het beestje. Zijn hele entourage vol publieke lawaaifiguren is plat en commercieel. Je zou bijna zeggen: hij weet niet beter. Maar dat de VVD dat niet meer lijkt te begrijpen, is verontrustend. Ooit was dit een keurige regentenpartij. Daar kleven bezwaren aan, maar zij wist hoe het hoorde en had een scherp oog voor wat wel en niet kon in het publieke domein. Er was gevoel voor decorum en burgerfatsoen. In een liberale democratie is het belangrijker dat vrije burgers zichzelf disciplineren dan dat de kerk, de overheid of (misschien nog huiveringwekkender) de media dat doen. Dat besef, ooit vanzelfsprekend, lijkt totaal verdwenen. De huidige VVD is een ordinaire partij geworden, die buigt voor een steeds platter wordende publieke beeldvorming, nette mensen het bos in stuurt, en gladde showfiguren laat begaan.

Er is inderdaad iets heel erg fout met de VVD. En het wordt niet beter.