Kabinet-Rutte surft op publieke verontwaardiging mee

Het kabinet-Rutte wil laten onderzoeken in hoeverre het mogelijk is de ongeveer honderd katholieke geestelijken die nog in leven zijn en zich aan seksueel misbruik hebben schuldig gemaakt alsnog te laten vervolgen. Hun wandaden zijn verjaard, maar Mark Rutte zou ze alsnog graag willen 'pakken' (het staat er echt: zie het bericht op de website van Elsevier). De MP wil echter ook niet de indruk wekken dat hij dit zomaar even kan fiksen. Nederland heeft zich te houden aan Europese verdragen die zich tegen zo'n uitwissen van de verjaringstermijn verzetten.

Dit is om velerlei redenen een slecht idee. Allereerst vraag ik me nog steeds af of het allemaal zo erg is wat er de afgelopen week door de commissie-Deetman aan het licht is gebracht. Heel veel verschillende vormen van misbruik zijn op de grote hoop gegooid, en er is op basis van statistische schattingen een raming gemaakt van hoe groot het misbruik was. Daaruit is niet eens overtuigend uit naar voren gekomen dat het kindermisbruik in katholieke instellingen nu zoveel groter was dan daarbuiten, wat sommigen zoals de advocaat Jan Boone er niet van weerhoudt over de katholieke kerk, in dit geval het bisdom Rotterdam, te spreken als een criminele organisatie. Dat bekt lekker, en je zou willen dat er tenminste één advocaat was die het nog voor de kerk durft op te nemen. Dat gebeurde wel bij Saddam, Milosevic of Kadhafi, maar de katholieke kerk is blijkbaar een groter kwaad. Historisch gezien is dat onjuist. Van eigentijdse ideologieën als het nazisme en het communisme, die beide atheïstisch waren, kun je inderdaad zeggen dat die crimineel zijn geweest en niks goeds hebben gebracht. De katholieke kerk kent een eeuwenlange geschiedenis van misstanden en ontsporingen, die mede tot de Reformatie hebben geleid, maar dat verleden is bekend en daar staat de enorme sociaal-culturele betekenis tegenover. In zijn algemeenheid staat de kerk voor het Goede, en als zij dat niet altijd waarmaakt, of wanneer de kerk duisternis verspreidt in plaats van licht (wat vaak is gebeurd), dan moeten we het daarover hebben. De politiek gaat daar niet over, en de rechter evenmin.

Die scheiding tussen kerk en staat is er niet voor niets. Vroeger was die er om de rol van de kerk te beperken, maar in de totalitaire twintigste eeuw hebben we gezien dat het ook andersom kan (zie Oost-Europa). Ik ben geen gelovige, maar kijk met de grootste argwaan naar politici die op de golven van de publieke verontwaardiging meesurfen en niet terugschrikken voor een eigentijdse beeldenstorm. Zulke demagogen zijn Mark Rutte en Maxime Verhagen niet, maar ze wekken wel degelijk de indruk dat de politiek een instelling als de katholieke kerk moderne mores kan bijbrengen. Volgens mij moet de kerk dat zelf doen, want onder druk van de buitenwacht ligt het meer voor de hand dat de harde kern zich nog meer naar binnen keert. Dat weten Rutte en Verhagen waarschijnlijk ook, maar het is voor politici (en zeker voor Verhagen die uit elke door Maurice de Hond gehouden opiniepeiling als een Roomse gluiperd naar voren komt) weleens prettig om aan de goede kant van het publieke oordeel te staan. Tegelijk is het dan riskant (en ook een beetje laf) om zich achter 'Europese verdragen' te verschuilen. Als er iets impopulair is, dan is het Europa. En als er iets Europees is, dan is het de kerk van Rome, die zich ongetwijfeld weer over een antipapistische heksenjacht in het ketterse Noord-Europa zal beklagen. Als het om de katholieke kerk gaat, zijn er zoveel vooroordelen in het spel dat die alleen maar bevestigd kunnen worden.

De katholieke kerk kent zelf overigens geen verjaring. Iedereen heeft zich te verantwoorden als hij voor de hemelpoort staat, en gelovigen weten dan ook zeker, wanneer zij gezondigd hebben en geen vergiffenis voor hun zonden hebben gevraagd, dat zij voor eeuwig worden 'gepakt'. In de moderne wereld van het recht is dat nog maar de vraag. Daar moet elk geval op z'n eigen merites worden beoordeeld en krijgt ook de aangeklaagde de kans om zich te verdedigen. Dan kun je niet alleen afgaan op de verhalen van de (vermeende) slachtoffers, wat de commissie-Deetman gedaan heeft, want in praktisch alle gevallen ontbreekt het aan getuigen (behalve God, die kijkt zelfs onder de dekens mee). Hoed U voor het snelle oordeel naar de maatstaven van de talkshows. Daarbij was seks het meestbesproken onderwerp van de afgelopen halve eeuw en ook het bespreken van seksueel misbruik is allerminst taboe. Je vraagt je dan ook af waarom het zo lang heeft geduurd dat de slachtoffers zolang hebben gewacht om uit de kast te komen, waarbij het hier ook nog over een onderwerp gaat waarover veel gefantaseerd kan worden en het geheugen per definitie een onbetrouwbare getuige is. Die verjaring is er dan ook niet voor niets. Waarschijnlijk is dat ook beter voor de slachtoffers, die op die manier een openbare biecht van hun ervaringen, al of niet traumatisch, bespaard blijft. En het kabinet-Rutte hoeft verder geen onderzoek te doen naar de mogelijkheid om de zondige priesters alsnog te 'pakken', want dat antwoord weten we al. Dat kan niet, en niet alleen vanwege Europese verdragen, maar ook vanwege moderne en liberale opvattingen over het recht en de scheiding tussen kerk en staat. Wie dat niet afdoende vindt, moet er maar op vertrouwen dat God U lief heeft. Een hoger beroep zit er niet in.