Islamistische AKP van Erdogan verliest meerderheid in Turkse parlement

De verkiezingen van gisteren hebben voor schokgolven gezorgd in Turkije - let wel, op een behoorlijk goede manier. De veel bekritiseerde AK Parti van president Recep Tayyip Erdogan verloor namelijk een significant gedeelte van haar steun. Sterker nog, door het succes van de Koerdische HDP is de AKP zelfs haar meerderheid kwijt in het parlement.

Het Turkse parlement heeft 550 zetels. Voor een meerderheid zijn dus 276 zetels vereist. In het oude parlement had de AKP er 327, waardoor Erdogan min of meer kon doen en laten waar hij zin in had.

Vanaf nu is alles anders. De AKP houdt namelijk maar 254 zetels over. Dit betekent dat de islamisten alleen wetsvoorstellen door het parlement kunnen loodsen als die gesteund worden door in ieder geval één andere partij. En laat de andere partijen nou niet bepaald dol zijn op de AKP.

De grootste oppositiepartij de CHP verloor - vreemd genoeg - ook wat zetels. De Kemalisten (aanhangers van Mustafa Kemal Atatürk) gaan van 135 zetels naar 132. Dit verval komt niet doordat de CHP minder stemmen heeft gekregen (de partij heeft meer stemmen binnen geloodst), maar doordat er een vierde partij is die genoeg stemmen heeft gekregen om zitting te nemen in het parlement. De 'restzetels' worden dus niet onder drie, maar onder vier partijen verdeeld.

Het meest opmerkelijke aan de verkiezingen? De nationalistische MHP en de Koerdische HDP hebben allebei 82 zetels binnengesleept. In het verleden werden HDP-kandidaten gekozen als 'onafhankelijken' (waardoor ze zich geen zorgen hoefden te maken om de kiesdrempel). Het is voor het eerst dat een Koerdische partij die drempel haalt... waardoor het dus ook meteen flink wat parlementariërs kan leveren.

Er zijn nu twee mogelijkheden:

1. De AKP vormt een coalitie met een andere partij. De MHP is de meest waarschijnlijke partner. Het voordeel hiervan voor de AKP: men kan doorregeren. Het nadeel: Turkse coalities zijn bijzonder instabiel. Daar komt bij dat samenwerking met de MHP ervoor zorgt dat alle Koerden in Turkije en linkse Turken die zich hun lot aantrekken voortaan op de HDP zullen stemmen, waardoor die partij bij volgende verkiezingen naar minstens 15% gaat, en misschien wel 20%. Dat zou het definitieve einde van de alleenheerschappij van de AKP betekenen.

2. De AKP vormt een minderheidsregering en organiseert razendsnel nieuwe verkiezingen. Erdogan en co. zullen Turken dan vertellen dat alleen een eenpartijregering werkt, dus stem op de AKP. Het risico: het verval van de AKP lijkt te zijn ingezet. Het is dus helemaal niet zeker dat de AKP bij vroege verkiezingen meer stemmen krijgt.

De komende weken en maanden worden bijzonder belangrijk voor Turkije. Turken hebben nu de kans om te breken met de AKP. Benutten ze die mogelijkheid of keren ze uiteindelijk toch weer terug naar Erdogan en de zijnen? Een belangrijk punt: de kritiek op Erdogan is de afgelopen maanden flink toegenomen. Zoals de zaken er nu voor staan acht ik de kans niet erg groot dat de AKP in korte tijd weer een grote zege boekt (zeker niet ten koste van de HDP).