IMF en ECB 2 handen op 1 eurobuik?

Het wordt steeds gekker in euroland. Bij de ECB dreigt een roulerend leden lidmaatschap en het IMF wil haar beproefde aanpak van schuldenlanden 'heroverwegen'.

Deze ontwikkelingen stemmen mij niet bijster vrolijk, de euro lobby is nog sterker dan ik gedacht (en gehoopt) had. Laten we eens beginnen met dat IMF. Wat betekent dat bericht eigenlijk?

Volgens de Financial Times, die zich baseert op interne documenten van het IMF, onderzoekt het fonds thans mogelijkheden om 'anders' om te gaan met de schuldenlast van landen die financiële steun nodig hebben. Voorbeelden van die aanpak uit het recente monetaire verleden, zoals de valutacrises in Zuid-Korea, Mexico,Thailand en Brazilië, hebben aangetoond, dat dergelijke crises met succes en relatief snel opgelost kunnen worden. De beproefde IMF-aanpak bestaat uit een combinatie van de volgende maatregelen:

De situatie in de huidige Zuid-Europese periferie is perfect vergelijkbaar met eerder genoemde crises. Zoals Spanje, Portugal en Griekenland (maar ook Frankrijk en Italië) aan de euro vastzitten, hadden al de genoemde landen de wisselkoers van hun nationale munt vastgeklonken aan die van de US-dollar. En omdat deze landen de economische kracht en ontwikkeling van de VS en de US-dollar niet konden volgen (zoals de Zuid-Europese landen ten opzichte van de kernlanden en de euro) werden de desbetreffende nationale munten internationaal te duur met ineenstorting van de nationale economieën en werkgelegenheid tot gevolg.

Nadat bovengenoemd ‘IMF-recept’ werd toegepast, waarbij de koppeling van de nationale munt aan de US-dollar werd losgelaten en de nationale munt internationaal tot een reëel level-playing-field niveau werd gedevalueerd, herstelden de economieën en werkgelegenheid zich in no time op eigen kracht. Bedrijven en banken schreven weer ‘zwarte cijfers’; bestaande investeringen werden meer waard en beleggers waren weer bereid om nieuwe investeringen te doen. Door een toename van de winst- en inkomstenbelasting en een afname van sociale uitkeringen verbeterden de staatsfinanciën zich substantieel, waardoor de terugbetaalcapaciteit op staatsleningen al snel sterk toenam, zelfs als die leningen genoteerd waren in US-dollar. En door het vervolgens gevoerde beleid van gematigde loonontwikkeling was er geen sprake van een additionele bovenmatige inflatie. Om kort te gaan, dit is het recept om een negatieve, neergaande spiraal snel om te vormen tot een positieve, opwaartse spiraal.

Maar dat concept wil het IMF nu verlaten. Naar verluidt werkt men in Washington nu aan een 'andere' manier om de vastgelopen Zuid-Europese economieën weer aan de praat te krijgen. Op zich is het al verwonderlijk, dat het IMF tóch doorgaat met het politieke gehannes met die euromunt. Nog in augustus vorig jaar wilde de Braziliaanse bewindvoerder Paulo Nogueira Batista ermee ophouden, nadat eerder het IMF de hand in eigen boezem had gestoken en toegaf dat men de crisis in Griekenland volkomen verkeerd had aangepakt. Ook kreeg de Europese Commissie toen de wind van voren van het IMF, die de EC verweet politiek te bedrijven in plaats van mee te werken aan haalbare economische oplossingen voor het landje aan de Egeïsche zee. Het IMF stelde zelfs de troika te zullen verlaten, omdat het geen trek had om aan een dood paard te blijven trekken. Het IMF heeft inmiddels óók publiekelijk toegegeven, dat de eigen statuten bij de eurocrisis niet alleen met voeten zijn getreden, maar dit beleid ook feitelijk onjuist en rampzalig is geweest voor met name Griekenland en Portugal. De Euro lijkt niet alleen de EU, maar ook het IMF ernstig te verdelen, nu BRIC landen uitermate ontevreden zijn over het feitelijk onwettige, onjuiste en rampzalige eurobeleid van het IMF.

Maar Batista werd destijds uiteindelijk door zijn eigen regering teruggefloten en intussen lijkt het IMF zich toch te hebben bekeerd tot het 'eurogeloof'. De internationale financiële gemeenschap staat erbij en kijkt ernaar. Welke krachten zijn hier aan het werk? Wat zouden China, Rusland en Brazilië hiervan vinden? Zij fourneren immers ook geld aan het IMF, al staat dat in geen enkele verhouding tot met name de VS en in mindere mate de EU landen. De BRICS staan toch niet toe dat er door een Amerikaans-Europees onderonsje de principes van het IMF worden verkwanseld? Wat zullen we nu allemaal gaan beleven? Overigens zit het IMF er wel vaker naast met hun voorspellingen. Bijvoorbeeld met haar analyse met betrekking tot Engeland, zoals onlangs publiekelijk is verklaard. Hoe geloofwaardig is het IMF en in het bijzonder Lagarde nog? 

Statutair mag het IMF alleen steun verlenen aan een land, indien de schuldenlast van dat land op termijn 'houdbaar' wordt geacht. Dat betekent, dat het fonds alleen kredieten kan verstrekken door eerst schuldeisers hun uitstaande leningen (deels) te laten afschrijven, zodat de last van het land houdbaar wordt. Maar naar verluidt zou het IMF nu kijken naar de mogelijkheid om looptijden van bestaande leningen van een land te verlengen als er twijfels zijn over de houdbaarheid van de schuld, zoals overduidelijk in Griekenland het geval is. De schuldeisers daar zijn (vooral) Noordwest-Europese banken (m.n. Franse en Duitse). Maar die zoveelste looptijdverlenging betekent in feite een (gedeeltelijke) afboeking van de hoofdsom, aangezien de langjarige inflatie hoger is dan de karige rente op die leningen. Voor de goede orde: niet de (aandeelhouders van de) banken zijn hier de klos, maar u en ik, de belastingbetalers. Want die looptijdverleging betreft de leningen van de Europese noodfondsen en het IMF, en dat is uiteindelijk belastinggeld. Hoe dan ook, het IMF onderzoekt momenteel hoe zij veranderingen kan doorvoeren zonder beleggers weg te jagen van de markt voor staatsobligaties. Dit onderzoek neemt naar verwachting de rest van het jaar nog in beslag. 

Dan de ECB. Op DDS Finance maakte onze columnist J. Bos vanmiddag al melding van het feit dat bij een bestuur van 25 leden, het lidmaatschap roulerend wordt, analoog aan de voorstellen van minister Timmermans voor de nieuwe Europese Commissie. Dit is om meerdere redenen geen goed plan, zoals Bos ook aangaf in zijn stuk. Duitsland en Nederland worden systematisch overruled door het Latijnse blok in het bestuur van de ECB. Nu zijn er cynici, meestal voorstanders van de euro, die beweren dat Nederland zijn soevereiniteit toch allang kwijt was door de koppeling van de gulden aan de DM. Maar dat is natuurlijk baarlijke nonsense. Die koppeling was juist een soevereine beslissing, die Nederland elk moment weer ongedaan kon maken, alleen de economische wenselijkheid en noodzaak ontbrak. Door de euro is Nederland letterlijk overgeleverd aan de Griekse, Spaanse, Italiaanse en Franse goden, de aanwezigheid van Knot verandert daar niets aan, deze wordt toch telkens weggestemd, als hij al in het belang van Nederland stemt, want ook dat is allerminst zeker, gelet op het feit dat hij vorig jaar de president van de Bundesbank, Jens Weidmann, niet steunde in het in wezen onwettige besluit over Draghi's OMT programma ('we will do whatever it takes to preserve the euro'). Binnenkort vervalt dus ook deze laatste formele Nederlandse inbreng in het bestuur, in elk geval tijdelijk.

Wie nu nog vol durft te houden dat de ECB 'politiek onafhankelijk' is, verklaar ik voor gek. Het lage rente beleid is duidelijk in het voordeel van de Latijnse landen en zeker niet in het belang van Duitsland, waar met name door stijgende huizenprijzen inflatie dreigt. Duitsland heeft nu juist een fikse renteverhoging nodig om een dreigende oververhitting van haar economie af te wenden. Het gebeurt niet, omdat er geen landspecifiek rentebeleid voor de euro gevoerd kan worden. Dus het is overduidelijk welke landen profiteren en welke niet. Dan kan het CDA wel willen dat het 'transparant' moet zijn hoe de Nederlandse belangen worden meegewogen in het bestuur van de ECB, maar zolang ze daar blijven geloven in de politieke onafhankelijkheid van de ECB, heeft nadere uitleg van Knot totaal geen zin. Ze zouden er bij het CDA beter aan doen zich te realiseren dat Nederland gewoon keihard in het pak wordt genaaid door lid te blijven van deze muntunie. Het maakt absoluut geen enkel verschil wie je namens Nederland naar die ECB vergaderingen afvaardigt: hij of zij wordt er simpelweg snoeihard uitgestemd. Wil je de euro handhaven als eenheidsmunt en toch de voordelen van rentedifferentiatie toe kunnen passen, dan is er in feite maar één volledig uitgewerkt alternatief. De vaste lezer van mijn columns weet wel waar ik op doel.

Hier vindt u een overzicht van mijn columns en u kunt mij hier volgen op Twitter.