Hoog tijd voor onderzoek JSF

GroenLinks-Kamerlid El Fassed wil een parlementair onderzoek naar de aanschaf van de JSF. Mijn steun heeft-ie. Het wordt de hoogste tijd dat er een einde komt aan de indianenverhalen. Indianenverhalen waar de media overigens gretig aan meewerken. In de afgelopen tien jaren, waarin het dossier JSF ongewild op mijn pad is gekomen, heb ik nog nooit ook maar één afgewogen artikel over de JSF gelezen.

Geen enkele krant of actualiteitenrubriek heeft aan waarheidsvinding gedaan. Bataljons journalisten zijn uitgerukt op zoek naar ‘onthullingen’ met als enige resultaat dat een mist van verzonnen verdachtmakingen is opgetrokken. De Volkskrant gaat fier aan kop met verzinsels, op de voet gevolgd door de NRC.

De meest gebruikte krantenkop is ‘JSF weer duurder’, terwijl dat niet aangetoond is. Althans, niet voor Nederland. De ontwikkelingskosten zijn opgelopen van 30 naar 50 miljard dollar, maar die meerkosten komen voor rekening van het Pentagon. Wij hebben ons met een eenmalige bijdrage van 800 miljoen dollar ingekocht en zijn daardoor gevrijwaard van toeslagen. Sterker, we krijgen zelfs royalties als de JSF aan derde landen wordt verkocht. Zo verdient Nederland 200.000 dollar aan iedere Japanse of Israëlische JSF. De onzekerheid over de stuksprijs van de JSF heeft vooral te maken met de dollarkoers. Toen in 2008 de dollar kelderde en we daardoor snel één miljard konden besparen op het toenmalige JSF-budget van 6,2 miljard, haalden journalisten en politici de schouders op toen VVD-Kamerlid Arend Jan Boekestijn daarop wees. Maar toen vorige week bekend werd dat door de dalende euro de stuksprijs van de JSF oploopt van 60 naar 61 miljoen was de enige kop, u raadt het al: ‘JSF weer duurder’.

Als communicatiedeskundige vind ik het fascinerend om te zien hoe een handvol politieke activisten erin is geslaagd een volkomen vals beeld van het JSF-project neer te zetten. De mythe van de dure JSF is even succesvol neergezet als de mythes van de multiculturele samenleving en de vredelievende islam. Nagenoeg iedereen is ervan overtuigd dat het project een bodemloze put is en dat het vliegtuig alleen maar duurder wordt. Het is aperte onzin, die we 35 jaar geleden ook zagen bij de aanschaf van de F-16. Toegegeven, het wordt tegenstanders van de JSF erg gemakkelijk gemaakt door de machtsstrijd in het Pentagon, waar ambtenaren en militairen elkaar om de oren slaan met tegenstrijdige rapporten. Het is geen eenvoudig dossier. Je moet verstand hebben, of ten minste bereid zijn je te verdiepen, in nationale én Amerikaanse politiek en begrotingszaken; je moet de militair-operationele overwegingen willen begrijpen; je moet de globaliserende luchtvaartindustrie een beetje kennen en natuurlijk de Nederlandse partijpolitiek. Allemaal niet zo eenvoudig en natuurlijk legio mogelijkheden voor tegenstanders die vanuit hun sentiment altijd mordicus tegen militaire samenwerking met de VS zijn. Kamerlid Mariko Peters, ook GroenLinks, bracht dat het duidelijkst onder woorden toen zij bij het zoveelste JSF-debat zei: “Wij zijn tegen de JSF, omdat we Bush zijn zin niet moeten geven”. Achter deze uitspraak gaat een wereld aan anti-Amerikanisme, domheid en populisme schuil.

Populisme
De afgelopen jaren kregen tegenstanders vrije toegang tot de media met de wildste speculaties. Het begon natuurlijk al in 2002 met de Volkskrant die ‘onthulde’ dat Pim Fortuyn tegen de JSF zou zijn, dat Mat Herben een BVD-spion zou zijn, enz. Aperte leugens waarover andere journalisten de schouders ophaalden, maar die door de kracht der herhaling een eigen leven gaan leiden. Terwijl al lang is aangetoond, o.a. in het VARA-programma ‘De leugen regeert’ en door KRO Reporter, dat Pim Fortuyn wel degelijk vóór de JSF was. We zijn vergeten dat tot en met 2001 grote eenstemmigheid heerste over de JSF, mede door de steun van werkgevers en werknemers. De stemming is pas omgeslagen in 2002 door de politisering van het dossier door de linkervleugel van de PvdA, die electorale kansen rook. In 2002 schreef Eric Vrijsen in Elsevier een lezenswaardige reconstructie.

Sindsdien heeft een aaneenschakeling van indianenverhalen de media gedomineerd met als absoluut hoogtepunt de bewering dat de JSF zoveel lawaai zou maken dat de zeehondjes in de Waddenzee er last van krijgen en natuurlijk de omwonenden van Leeuwarden. Nu zijn de Friese PvdA en SP boos dat sluiting van de vliegbasis waarschijnlijk is als de Kunduz-coalitie het voor het zeggen krijgt. Hoe hypocriet kun je zijn?

Ik zwijg maar verder over de idiote bedragen die zijn genoemd voor de JSF, die schommelen tussen de 110 miljoen en 200 miljoen per stuk. Er is echter geen enkele indicatie dat ons land meer dan 75 miljoen zal gaan betalen voor de JSF, terwijl volgens de brief aan de Tweede Kamer de Europese concurrentie tussen de 80 en 100 miljoen moet kosten. Een simpele vergelijking: Japan bestelde onlangs 42 JSF-vliegtuigen voor 3,5 miljard euro, inclusief een toeslag van 15 miljoen dollar per toestel voor ontwikkelingskosten die Nederland als partner niet hoeft te betalen. Zwitserland wil 22 Zweedse Gripens bestellen voor 2,4 miljard euro. Naar Nederland omgerekend zou een Japanse JSF krap 75 miljoen kosten en een Zwitserse Gripen dik 90 miljoen. Daarover leest u geen letter in de Nederlandse kranten.

De JSF was geen speeltje van Bush, integendeel. Juist de regering Obama heeft het project de hoogste prioriteit gegeven. Om een graantje mee te pikken van de komende Amerikaanse massaproductie hebben JSF-partners als Noorwegen, Italië en Turkije snel kleine orders geplaatst. Nederland dreigt achter het net te vissen als de onzekerheid lang blijft bestaan. Het kan ons land miljarden aan omzet en tienduizend banen kosten. Militaire projecten als de JSF zijn de enige garantie dat de werkgelegenheid in de globaliserende luchtvaartindustrie in Nederland blijft. Er zit voor 9 miljard aan productie-orders voor Nederland in het project, schrijft minister Hillen, en minimaal 10 miljard aan internationaal onderhoudswerk, denkt het bedrijfsleven. Daarover leest u niets in de krant, alleen dat de JSF 4,5 miljard gaat kosten. Zelfs dat is niet waar, want Defensie is BTW-plichtig. Van iedere euro die Defensie aan materieel uitgeeft, gaat straks 21 cent naar de schatkist. In zekere zin subsidieert Defensie dus zorg en onderwijs. Het personeel van Defensie en het bedrijfsleven betaalt ook loonbelasting, enz. Bezuinigen op Defensie levert dus veel minder op dan bijvoorbeeld het CPB meent. We kunnen bruto 5 miljard (in twintig jaar) op de JSF-aanschaf besparen, maar netto hooguit vier miljard. Daar tegenover staat omzetverlies van twintig miljard en duizenden banen, want bij het niet doorgaan van de JSF zal Fokker moeten uitwijken naar het buitenland. De luchtvaartindustrie zal sneller uit Nederland verdwijnen dan Organon uit Oss, omdat Stork-Fokker nu al in handen is van durfkapitalist Candover, dat de potentiële omzet voor de JSF dan maar elders zal gaan verzilveren. Fokker heeft al vestigingen in Turkije, Mexico, India en de VS.

Kiezersbedrog
Nederland koopt eens in de 35 jaar een nieuw gevechtsvliegtuig. Daarvoor is 4,5 miljard door dit kabinet uitgetrokken, te betalen in de periode 2017-2026. In de komende kabinetsperiode zijn dus geen besparingen op de JSF te verwezenlijken. Het rumoer van PvdA, SP en GroenLinks is dus puur verkiezingsretoriek. Om de zaken in perspectief te plaatsen: in de komende 35 jaar geven we 7,5 miljard aan voertuigen voor de politie uit. Het bedrag dat we eens in de 35 jaar aan de JSF uitgeven, geven we iedere veertien dagen uit aan zorg en onderwijs. Het is absoluut kiezersbedrog te doen alsof bezuinigen op Defensie iets bijdraagt aan oplossing van de werkelijke problemen in dit land.

Er zijn al met al voldoende redenen om een grondig onderzoek in te stellen naar de besluitvorming rond de JSF. Misschien kunnen we nog voorkomen dat onze kenniseconomie door links wordt ‘kapot bezuinigd’, want de luchtvaart- en defensiesector is van oudsher de motor van innovatie. Omdat een slager niet zijn eigen vlees moet keuren, is het wellicht beter het onderzoek in handen te geven van de Algemene Rekenkamer. Daarnaast zou een onderzoek naar de gebrekkige waarheidsvinding door de media ook gepast zijn.

En ja, ik wil graag onder ede worden gehoord.