"Brexit gaat een schoolvoorbeeld worden van de schade die een referendum kan aanrichten aan de parlementaire democratie." Zo begint NRC-columniste Caroline de Gruyter haar column, en is daarmee eigenlijk direct af.
Wie over het gevaar van het referendum begint in een land als Nederland, waar men in 2005 met 61,5 procent (en een opkomstpercentage van 63,3 procent) tegen een Europese grondwet heeft gestemd maar die er tóch kwam, heeft toch een behoorlijke plaat voor de harses.
Dan kun je als NRC-columniste wel beginnen over een vergelijking met Oostenrijkse referenda ten tijde van de Anschluss, maar accepteer dan ook direct dat het doek dat nog enige schijn van objectiviteit liet zien, volledig is gevallen. Wat ik hier aantref is puur ideologisch gedreven bagger.
"Een referendum draait juist om het sentiment van de massa. Het is een momentopname, want – zie Tarrenz – dit sentiment laat zich makkelijk manipuleren en is veranderlijk als het weer. En het zet het parlementaire proces buitenspel. Het hitst groepen juist tegen elkaar op. "
Poeh, ja gelukkig hebben politici daar totaal geen last van! Weet u nog hoe minister Ollongren de Tweede Kamer buitenspel zette door het rapport over de Sleepwet pas ná het referendum te publiceren?
Een referendum is een prima instrument om volksvertegenwoordigers, die zo nu en dan vastzitten in hun eigen spel, een draai om de oren te geven. Ja, mensen kunnen door de hele poeha rondom een referendum verkeerd worden geïnformeerd. Ja, sommige zaken zijn (te) complex om volledig te kunnen worden begrepen door een leek. Nee, niet alle thema's zijn geschikt voor een referendum. Dat geef ik allemaal direct toe, geen probleem.
Maar laten we dan eens goed gaan nadenken over welke thema's en onderwerpen wél geschikt zijn voor een referendum en op welke manier een referendum geschikter kan worden gemaakt voor bepaalde thema's. Een angst zaaiende column over één specifiek geval in een héél specifieke context, die aantoont hoe de publieke opinie van het ene op het andere moment keihard verschoof, zegt vrij weinig. Op het kleine ironische feit na dat de hele column erop is gericht om de publieke opinie te beïnvloeden.