Fabelhaft! De Wiener Philharmoniker in Amsterdam

Het kan niet vaak genoegd herhaald worden dat Nederland met het Koninklijk Concertgebouworkest beschikt over het beste orkest ter wereld. Maar evenzo goed dient gememoreerd te worden dat de Wiener Philharmoniker en de Berliner Philharmoniker samen met het KCO deel uitmaken van een mondiale top drie waar de onderlinge kwaliteitsverschillen minimaal zijn. En dat dit ook zo is, was maandag te horen in het optreden van de machtige Wiener Philharmoniker in het Amsterdamse Concertgebouw.

De Wiener Philharmoniker is een bijzonder orkest aangezien het – in tegenstelling tot de collega’s in Amsterdam en Berlijn – geen vaste chef-dirigent kent. De Weense musici hechten zeer aan hun traditie van autonomie en nodigen de beste dirigenten ter wereld uit om de Wiener Philharmoniker te leiden. Een positie die dirigenten dit orkest zonder meer gunnen, al was het alleen maar om kans te maken om het best bekeken en het beroemdste concert te mogen dirigeren: het Neujahrskonzert. Deze elementen hebben de Wiener Philharmoniker een starpower gegeven die het KCO én de concurrent uit Berlijn ontberen.

In het kader van een tournee trekt de Wiener Philharmoniker met voormalig KCO-chef-dirigent en beoogd chef van La Scala Riccardo Chailly door Europa met werken van Sibelius en Bruckner op de lessenaar. De aftrap was maandag in het Concertgebouw met een heerlijk spetterend en vol programma: het toondicht Finlandia en het Vioolconcert van Jean Sibelius (1865-1957) en de Zesde Symfonie van Anton Bruckner (1824-1896).

Het concert kende een fantastische start met een magistrale uitvoering van Sibelius’ call to arms aan het Finse volk tegen de Russische overheersing. De uitvoering van de Wiener Philharmoniker onder de bezielende en expressieve leiding van Chailly blonk uit door de volvette en robuuste, doch immer transparante klanken van de Weense musici. Een uitvoering die dermate opzwepend was dat het Amsterdamse publiek bijkans de Finse nationale trots door de aderen kon voelen stromen.

Dit prachtige begin vormde slechts de inleiding voor het onomstreden hoogtepunt van de avond: het Vioolconcert van Sibelius uitgevoerd door de Griekse violist Leonidas Kavakos (1967). De warmte tussen de sympathieke en bescheiden Kavakos en de Wiener Philharmoniker én Chailly (met wie hij recent het Vioolconcert van Brahms voor Decca opnam) was evident. Kavakos én het orkest speelde de sterren van de hemel in dit voor violisten hondsmoeilijke werk en wist de spanning in het orkest en bij het publiek continu vast te houden. Het uitgebreide eerste deel was dermate goed dat het Amsterdamse publiek zich niet kon inhouden en een welgemeende faux pas beging door tussen de delen door te klappen. Kavakos speelde onverminderd indrukwekkend door en nam zelfs nog de  gelegenheid om waar mogelijk met de eerste strijkers mee te spelen. Dat en zijn neiging om tijdens het hele concert immer in contact te blijven met dirigent én orkest verklaren waarom hij zo hoog wordt geacht door de orkestleden. Bij het wegsterven van de laatste noot viel hem een verdiend en stormachtig applaus van publiek én orkest ten deel. 

Na dit hoogtepunt lukte het de Wiener Philharmoniker en Chailly ook nog eens om Bruckner’s Zesde Symfonie geweldig lyrisch en met respect voor de interne dynamiek van het stuk. Want dat onderscheidde maandag orkest en dirigent: naast de magistrale klanken was de aandacht voor de details van de werken alom aanwezig. Na het geweld van Finlandia draaiden de uitermate gedisciplineerde musici hun hand er niet voor om het Vioolconcert – zoals het hoort – uitermate zacht en subtiel te starten waardoor de eerste klanken van Kavakos’ viool leken voort te komen uit een mist van muziek. Een kwaliteit die in de Zesde Symfonie van Bruckner ook zeer evident was. Chailly genoot zichtbaar van de verschillen in dynamiek die hij in dit werk van de Oostenrijkse componist aanbracht. Een werk dat als geen ander in goede handen is van het meest Oostenrijkse dat Oostenrijk heeft te bieden: de Wiener Philharmoniker.

Moge de Wiener Philharmoniker nog veelvuldig Amsterdam vereren met haar aanwezigheid!